Doorwinterde kunstliefhebbers en bezoekers van tentoonstellingen zouden het niet meteen verwachten, maar geluid kan op zich tot kunst verworden. In Z33 loopt momenteel een tentoonstelling die geluid onderzoekt als een generator van beweging in de wereld.
Sense of Sound speelt zich af in de oude begijnhofhuisjes waarin Z33 meestal zijn kleinere expo’s huisvest. De naam van de expo is bedrieglijk: geluid wordt er vertaald naar de gedaante waarin het zich uit en dit kan gaan van trillingen en magnetische velden over ontladingen tot gewoon tekst die wordt ingesproken. Het is daarom beter te stellen dat men geluid definieert als een wrijving die de wereld als het ware in beweging zet.
Z33 nam voor de tentoonstelling het Brusselse platform Overtoon onder de arm, een organisatie die een productieplatform biedt voor kunstenaars die in het kader van een langdurige residentie kunstwerken ontwikkelen met het medium geluid. Geen grote namen uit de kunstscène dus, maar wel personen uit de artistieke kern van het platform die er op los experimenteren en vaak zelfs work in progress tonen.
Voor een tentoonstelling die een venster op de wereld van geluidskunsten wil bieden, koos de curator voor een wel zeer typische opstelling: alle werken staan telkens netjes in één ruimte opgesteld en de effecten die ze oproepen als werk spelen zich ook in deze ene ruimte af. Bij een platform dat ook pretendeert onderzoek hoog in het vaandel te dragen, had men toch een interdependentie van de uitvoerders of van de media mogen verwachten. Uiteraard vormt het zoeken naar de juiste presentatievorm deel van de uitdaging van dergelijke expo, zeker in de tentoonstellingswereld waarin het visuele nog steeds domineert.
Alle kunstenaars nemen als uitgangspunt dat de toeschouwer zelf geen geluid veroorzaakt. Het geluid komt van objecten of gebeurtenissen in een ruimte en af en toe wordt het binnengetrokken. Alleen dient de toeschouwer dit zelf te ondervinden. Indien hij hier niet in slaagt, heeft de tentoonstelling haar doel dan ook niet bereikt. Een typisch voorbeeld hiervan is het werk van Gert Aertsen getiteld Time is a Technology waar een mechanisme een steen om de vijf seconden trekt over een laag met korrels zand en een microfoon in de steen het geluid registreert. Het geluid wordt vervolgens versterkt door metalen platen in de hoeken van de zaal. Er bevindt zich geen enkele uitleg in de zaal, de beschouwing en het beluisteren van het versterkte geluid worden zo de essentie, althans voor zij die de subliem trage beweging van de steen opmerken.
Ook in de ruimte van Stéfan Piat wordt het geluid als het ware aangeleverd. De installatie van het werk Rear Window bestaat uit een reeks microfoons die het geluid dat buiten een raam in een straat geproduceerd wordt, naar binnen trekt en uitvergroot. Onnodig om te zeggen dat dit concept juist het monotone van geluid standaardiseert bij de onbewuste passant op de expo, terwijl enkel de doordachte beschouwer meekrijgt welke variaties er toch in geluid zitten.
Bij geen enkel van de werken wordt de toeschouwer betrokken bij het scheppen van geluid. Zijn enige functie lijkt het ondergaan van het geluid te zijn. De afwezigheid van duiding ter plaatse verplicht de bezoeker de begeleidende zaaltekst te raadplegen om te weten te komen waar het geluid vandaan komt, exact het tegenovergestelde van de invalshoek van het platform. Op deze manier vergaat de diversiteit van het geluid. Hierdoor blijft de expo een interessante verzameling experimenten en valt er geen rode draad of algemeen principe te bespeuren. Dat besef dringt echter pas door bij het buitenkomen van de tentoonstellingsruimtes.
Sense of Sound loopt nog tot 25 mei 2014, gesloten op maandag.
