Drie verdiepingen hoog in de prachtige industriële hal van het BAFF beschrijft een schimmige gestalte een twintig meter hoge val. Hoe lang duurt zo’n val? De tijdsspanne bevat een oneindig aantal deelmomenten waarin heel z’n leven voorbij flitst.
Tijdens de val stelt acteur Yorick Zwart zich voor als Jan Montyn, de bekende Nederlandse collaborator. Hij vertelt over hoe de onrust en verveling hem als jonge knaap naar de spanning van de Duitse trainingskampen drijven. “Om te ontsnappen aan de ondraaglijke stilstand van het bestaan.” Over het knagen van zijn geweten: “Waarom heb je toen getekend?” Over zijn ernstige verwondingen waardoor hij naar huis wordt gestuurd. Over het geluk dat hem mee zit: hij is niet dood te krijgen. Hoe de bevangenheid van zijn verzonken dorpje hem al snel doet terugkeren naar het front. En tenslotte over hoe hij, na de oorlog, uit angst voor het stilstaan naar Vietnam trekt waar hij de enorme val maakt. De val die beschreven wordt aan het begin. Tot hier wordt de voorstelling, die gaat over de angst voor het stilstaan, opgehouden in dat ene moment van de val. Montyn overleeft de val, tot zijn eigen spijt. Het oeverloze vertellen blijft hierna maar door gaan. Hoe graag hij ook een eind wil aan het voortdurend op de vlucht zijn, de perpetuum mobile van het leven blijft draaien. Montyns stoppen slaan door en hij komt in een psychiatrische instelling terecht.
Onder regie van Ludo Hoogmartens wil Slachtlam het boek Montyn van Dirk Ayelt Kooimans uit 1982 nieuw leven inblazen. Het Antwerpse theaterhuis BAFF omtoveren van kijkplek tot ervaringsplek is hun hele opzet. Daartoe worden alle middelen ingezet: het ensceneren van een heftige brok spanning; een heel fysieke, zelfs explosieve manier van acteren; geluidseffecten die je bast doen daveren; een flitsende televisie-installatie, enzovoort. Toch blijft Slachtlam eerder levenloos en ongeïnspireerd aanvoelen. Waar gaat het dan fout?
Ter wille van de spanning gooit men de rechtlijnige chronologie van het boek om. Donkere scènes van Montyns toekomstige waanzin doorkruisen het rustige vertellen. Dat escaleert in een dooddoener van een finale waar de stroboscopische gruwelbeelden van de televisieschermen je graag willen meesleuren in Montyns waanzin. Het stijlmiddeltje zat er echter al van zo ver aan te komen, dat je het enkel nog als dusdanig kan zien.
Een luide knal om de mensen eens goed te doen schrikken, het goed hard zetten van wat wringende geluiden om Montyns waanzin over te brengen, een overload aan flikkerende beelden: het geluidswerk van Wim Lots en de video-installatie van Arjen Hosper werken even goed als wanneer iemand je voorbereidt op iets grappig, maar vervolgens volledig de mist in gaat. Hun materiaal is meer het aankondigen van een gebeurtenis dan het ook werkelijk tot leven brengen ervan.
Dezelfde belofte van verlevendiging zit in het switchen tussen het eindeloze vertellen en het uitbeelden. Die belofte wordt ook weer verbroken door de te plotse overgangen en het overdreven energiek acteerspel. Sommige scènes flirten met het smakeloze en het melige. Zo is er die scène waarin Montyn bewusteloos een licht in de verte ziet dat steeds groter wordt. Vervolgens loopt hij in een groene weide in het dorp van zijn jeugd. Zo’n bijnadoodservaring werkt in het boek waarschijnlijk wondergoed, maar op scène is het smakeloze kitsch. En dan is er nog de pannenkoekenbak om de lange vertelmomenten iets draaglijker te maken. Door het gebrek aan een duidelijke betekenis werkt ook deze ingreep als stoorzender.
Er is duidelijk heel hard gewerkt om de voorstelling werkelijk een ervaring te laten zijn, maar de gemaakte keuzes lijken weinig authentiek, alsof een aantal succesformules zijn gebruikt om makkelijk effect te sorteren. Steeds trekken de constructiemechanismen de aandacht, terwijl die bij een goeie voorstelling onzichtbaar zijn. Het gebruik van clichés ontmaskert en ontmantelt de goedbedoelde intenties, waardoor een echte betrokkenheid uitblijft. Slachtlam mist persoonlijkheid.