Het Toneelhuis :: Kwartet

Uitgestrekt liggen we op de zolder van de Bourla terwijl het theater zich rondom ons afspeelt. Een kijkinstallatie toont een fragment dat het einde der tijden zou kunnen voorstellen. Of het begin. Boven onze hoofden ontrolt zich een spel van ingehouden verlangen, genot, lust, liefde en bedrog.

In zijn interpretatie van Kwartet schetst videokunstenaar Peter Missotten de menselijke afhankelijkheid van de technologische constructie. Er is steeds de noodzaak aan maskers waarachter men zichzelf kan zijn. De oorspronkelijke tekst (Heiner Müller) baseert zich dan ook op Les liaisons dangereuses van Choderlos de Laclos. In deze achttiende eeuwse brievenroman doodt het kruim van de Parijse samenleving de tijd door elkaar in de salons via erotische spelletjes het hof te maken. De verleidingskunsten zijn geraffineerd, maar ook de hypocrisie, de decadentie en het morele verval van de aristocratische klasse worden blootgelegd.

Müller focust in zijn tekst op die kille ondertoon van eenzaamheid en fin de siècle. Het spel van markiezin De Merteuil en graaf Valmont is verworden tot een rollenspel zonder eind waarin ze op Beckettiaanse wijze verstrikt zitten. Het lusthof is vervangen door een naoorlogse bunker waar man en vrouw elkaar belegeren met het laatste wapen dat overblijft, de taal.

Bij Peter Missotten echter bevinden we ons in een ondergrondse bunker noch in een tempel van de zinnelijkheid. We worden geconfronteerd met een niet-traditionele manier van theater kijken. Bij het binnenkomen, mag het publiek een plekje uitzoeken om zich tussen de verspreide kussens te nestelen. Rondom bakenen vier videoschermen met een projectie van een desolaat landschap, de ruimte af. De acteurs, Karel Tuytschaever en Jonas Leemans, zweven enkele meters boven de grond op een door Missotten zelf ontworpen platform en lippen vakkundig een ingesproken tekst na. Gedurende het stuk zijn ze nauwelijks zichtbaar. Handmatig bepalen ze zelf wanneer een close-up van hun gezicht de ruimte vult. Missotten vroeg Senjan Jansen om hierbij het geluid te ontwerpen. Het resultaat is een soundscape die de apocalyptische atmosfeer enkel versterkt.

De bedoeling is afstand te scheppen. Dit gebeurt niet alleen door middel van de constructie. Ook het onderscheid tussen man en vrouw wordt weggevaagd. De rol van markiezin wordt door een man gespeeld, terwijl de nagesynchroniseerde stemmen vrouwenstemmen zijn. Missotten zelf noemt het "karaoke-theater". Hij vergelijkt het met de Hollywood filmproductie. De stemmen die we horen zijn niet de stemmen van de acteurs zoals ze op het moment van de actie klonken maar worden achteraf ingesproken. Zo wordt een soort van superacteur gecreëerd die, na door de ergste rampen te zijn belegerd, toch nog beheerst spreekt. Bij de gratie van het internet en het toenemende belang van de technologie in ons leven zijn we stilaan aan dit virtuele superlichaam gewend geraakt. Langzaam vergeten we hoe het is om met échte mensen, échte lichamen om te gaan. Dit zorgt voor een enorme kloof tussen schijn en zijn.

Het is precies deze barrière die ook de communicatie tussen de personages in Kwartet belemmert. Doorheen de blik van De Merteuil en Valmont wordt de liefde tot een even erotisch als meedogenloos spel herleid waarin de algemene moraal constant wordt uitgedaagd. Hetgeen ze vertellen, is niet zelden grof of obsceen maar wordt uitgedrukt in de meest gevleugelde retoriek zodat een ironische, kille atmosfeer behouden blijft. Telkens wanneer er bíjna een glimp zichtbaar lijkt van tederheid voor elkaar, wordt deze weer weggemoffeld achter de maskers waarachter ze zich voortdurend verschuilen. Stilaan krijg je de indruk dat de technologie het enige is wat deze twee mensen samenhoudt. Het gaat om het spel, het verdoken verlangen boven de eigenlijke bevrediging ervan, want daarna rest hen enkel nog de onpeilbare afgrond.

In de schemering van de eindtijd wachten ze op een godot die nooit komt. Of wachten ze op elkaar? Achter hun maskerade schuilt misschien nog de hoop dat een van beiden de andere een hand zal aanreiken om als eerste de rol te laten vallen. Maar dit zal niet gebeuren. Ze zullen verder spelen tot de sneeuw hen volledig heeft bedolven.

En zo eindigde het stuk waar het begon, gezeten in Missottens uiterst originele opvatting van de ruimte die de poort opensloeg naar een andere dimensie. Ondanks de erg sterke acteerprestaties van de zwevende acteurs bood het eindresultaat een esthetisch wondermooi maar net iets te statisch plaatje. Af en toe dwaalden de gedachten af van de niet aflatende woordenstroom en was het vechten geblazen tegen de slaap die onvermijdelijk om de hoek loerde. Al lag dit misschien eerder aan de comfortabele positie dan aan de kwaliteit van het stuk. Na het applaus, de opgestapelde loomheid van ons afschuddend leek er niet echt iets te zijn veranderd. Of toch. Tijdens het langzaam overeind krabbelen verspreidden de indrukwekkende wolkenpartijen, waartussen enkele vogels eenzaam cirkelden, een nog grotere verlatenheid dan voorheen.

Kwartet speelt nog tot 16 december in Het Toneelhuis in Antwerpen. Voor meer info zie de speellijst

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Schrijf uw reactie
Vul hier uw naam in