"Van Haat tot Z." Ellenlange lijstjes met dingen die hij haat — van "de
mythe dat bepaalde mensen grappig zijn" tot "mensen die wanneer ze rechtstaande drinken
één hand op hun heup houden." Striptekenaar Bart Schoofs heeft het niet
begrepen op de mensheid. "Hé, er is toch niets mis met onverdraagzaamheid! (toch niet
met die van mij)."
Toch is Bart Schoofs niet zozeer een zware misantroop als wel een vlijmscherp commentator van de
lelijke en soms aandoenlijke werkelijkheid. Verlegen ook. Zijn dunne lijnvoering deed hem ooit
besluiten: "ik teken wel, maar je kan de lijnen nog uitgummen." Ondertussen is hij vaste
cartoonist van het Woestijnvisblad Bonanza en is het tweede deel van zijn tijdschrift
Braaf Varken verschenen. Hoofdbrok is het autobiografisch aandoende vervolgverhaal
"Brieven aan nonkel J." In tegenstelling tot zijn eerder cynische en absurde cartoons is
het een eerder contemplatief verhaal van een man die ooit verklaarde dat als hij geen strips zou
maken, hij misschien schietend door de winkelstraat zou rennen. Is het zo erg?
Bart Schoofs: "Tja, het is typisch creatief zijn als compensatie, als verdringing
van iets anders. Je bent met een manier van controleverwerving bezig. Je zet de dingen naar je
hand. En misschien is schietend door de winkelstraat rennen daar dan wel een extreem voorbeeld
van. Om het voor iedereen echter zo gemakkelijk mogelijk te houden ben ik dus maar strips gaan
maken. Nu, ik teken omdat ik dat graag doe en omdat strip een boeiend medium is, maar voor het
zelfde geld beeldhouwde ik of maakte ik muziek vanuit diezelfde instelling. Het is een drang om de
dingen onder controle te krijgen of om de werkelijkheid te bezweren. Daar komt het eigenlijk wel
op neer, al klinkt het wat overdreven groot. Het is steeds het zelfde: de werkelijkheid en wat is
mijn plaats daarin? Waar gaat het over? Ik weet het niet. Dat gefilosofeer is iets dat typisch is
voor strips en literatuur, denk ik."
Goddeau: Is het werkelijk zo filosofisch of is het gewoon omdat zeggen dat je gewoon prentjes
tekent nogal slecht overkomt?
Schoofs: (lacht) "Ai, twee vragen en ik ben al ontmaskerd. Neen, ik voel dat
echt zo aan: dat ik dingen maak die ik moet maken. Ik heb het moeilijk met "zomaar
prentjes". Er moet altijd een soort wereld gecreëerd worden. En dat misantropische, dat is
eigenlijk een uit de hand gelopen grap. Al blijf ik dat erg cultiveren, daar ben ik wel goed in.
Gisteren had ik het er nog over met iemand: als we nu eens dictator mochten zijn. Dat zou
waarschijnlijk slecht aflopen, maar er is niets zo gemakkelijk als te denken "als ik nu maar
eens de baas zou mogen zijn: jij doet dat vanaf nu, jij stopt daarmee…" Gisteren ging
het nu wel over muziek en over films maken, over wie er bijvoorbeeld dringend mee zou moeten
stoppen. Nu ja, godzijdank heb ik in de wereld niets te vertellen."
Goddeau: Je verhalen tonen wel iemand die in onvrede leeft met de wereld.
Schoofs: "Ja, eigenlijk wel. Ergens heb ik inderdaad dat gevoel, maar waar dat vandaan
komt, zou ik echt niet kunnen zeggen. Voor zover ik weet heb ik geen trauma’s opgelopen. Ik
heb nooit bij de paters gezeten. Mijn cartoons in de Bonanza zijn nu wel een stukje
politieker soms, maar eigenlijk is ook dat gewoon een wereld creëren: grappen over mensen die van
de Balkan terugkomen in blitse fluo-trainingspakken. Natuurlijk is dat niet zo, maar ik vind het
gemakkelijker om een wereld te scheppen waar de nonnekes in Opgrimbie met drie rond een
vijver moeten gaan wandelen of waar het Lambermont-akkoord eruit bestaat dat Franstaligen hun
video’s niet moeten terugspoelen. Dat is alweer een manier om de dingen naar mijn hand te
zetten. Om niet te zien dat het eigenlijk allemaal veel ellendiger in elkaar zit. En natuurlijk ook
om eens goed te lachen."
Goddeau: Je put voor de vorm van je cartoons uit het rijke aanbod aan sensatiebladen dat
Vlaanderen rijk is. Het zijn soms regelrechte parodieën op de voorpagina’s van Het Laatste
Nieuws of Blik.
Schoofs: "Dat is uit onvrede met de bestaande cartoonvormen: een grap, een
woordspeling… Waarschijnlijk heb ik gewoon al te veel cartoons gezien en wilde ik daarom iets
anders doen. Misschien ga ik daar nu te ver in, als ik probeer honderd dingen in één
grap te steken. Het heeft inderdaad wel iets Laatste Nieuws– of Blik-achtigs. Op de
redactie van Bonanza staat een tafel met alle mogelijke kranten en tijdschriften. De eerste
die ik dan ter hand neem, zijn inderdaad die sensatiebladen. En dan merk ik vaak dat ik eigenlijk
nog niet ver genoeg ga."
Goddeau: Je haalde met je werk ook het prestigieuze Comix 2000 van l’Association
(Een tweeduizend pagina’s tellend boek met een staalkaart van de alternatieve Europese
strip).
Schoofs: "Ik ben daar gewoon op goed geluk bij betrokken geraakt. L’Association
had een brief rondgestuurd naar alle striptekenaars die zij kenden met de oproep om een
woordenloos verhaal te tekenen. Die brief werd dan onder tekenaars nog rondegestuurd en er
verscheen ook een oproep in Zozolala, een Nederlands blad over strips. De mensen van
L’Association hebben daar duizenden pagina’s strips voor gekregen en blijkbaar heb ik de
selectie overleefd. Het is een vreselijk dik boek, hoor, ik ben er zelf nog niet door
geraakt."
"Ik ben nu bezig met dat lang verhaal in Braaf Varken
"Brieven aan Nonkel J." en zodra dat af is, ga ik proberen dat ook in Frankrijk via
l’Association, misschien in coproductie, te laten uitgeven. Daar is echter nog niets concreets
over beslist. Ik was eerst van plan het verhaal volledig af te maken en het dan zo uit te geven, maar
Bart Pinceel (eigenaar van stripwinkel Het Besloten Land en uitgeverij Grint, mvs, mvm) ovetuigde me
het stukje bij beetje uit te geven samen met cartoons en dergelijke. Ik kan het mij ook niet
veroorloven van maanden aan één strip te werken. Het zou ook vreselijk saai zijn. Neen.
Grote plannen heb ik niet. Ik ben eigenlijk niet zo’n groots figuur."
Goddeau: Samen met Nix maak je ook fotostrips als "Kinky en Cosy" in De
Morgen en nu "God en Klein Pierke" in Teek. Wat waren jullie drijfveren om
zo’n vergeten genre als de fotostrip terug leven in te blazen?
Schoofs: "Nix deed dat al langer. Het is heel leuk om te doen: je verkleden en onnozel
te doen. Het is niet echt een andere manier van denken ten opzichte van het strips maken. Nu ja,
de fotostrip bij Teek ligt ook al buiten. Ze hadden gehoopt op een iets hoger Bekende
Vlaming-gehalte. Na de eerste aflevering kregen we het al te horen: "We vonden het niet zo
goed. Jullie hebben ooit iets gemaakt met Walter Grootaers. Dat vonden we wel plezant." En zo
ging het na elke aflevering: "Kun je niets doen met een BV?" Er zijn twee afleveringen
verschenen, maar nu is het dus gedaan. We hadden nochtans Sabine Appelmans in de laatste aflevering
getoond."
"Bij Bonanza heb ik gelukkig nog geen problemen. Ik heb
zelfs nog geen lezersbrief gehad en dat vind ik wel spijtig. Met Steve en Zaza (twee andere
cartoonisten van het blad) was ik immers de weddenschap aangegaan wie het eerst een kwaaie brief zou
krijgen. Steve heeft gewonnen. Het was een tekening bij een artikel over overspel. Die verontwaardigde
lezer had van zijn brief een echte collage gemaakt met de tekening en de ondertitel "nieuw fijn
weekblad". Je hebt mensen die daar hun werk van maken en echt aan het knutselen gaan. Zaza heeft
me ook eens zo’n brief getoond waar andere artikels bij waren geplakt. Eigenlijk zouden die
brieven eens moeten bundelen in een boek."
Goddeau: Je krijgt nu ook navolging in Amerika door Daniel Clowes.
Schoofs: "Ja, ik heb hem onlangs verteld dat ik een film ging maken, en daar is hij nu
ook al mee begonnen. Over kopiëren gesproken: deze week las ik in de krant dat je in Engeland
binnenkort tuinkabouters met gsm’s zal kunnen kopen. Dat is iets dat ik op de cover van
Braaf Varken 2 al had gedaan. Ik had toen bijna het plan opgevat om daar beeldjes van te
maken en nu gaat iemand in Engeland daar mee lopen. Nu ben ik weer voorbijgestoken. Ik zou
eigenlijk eens moeten uitzoeken waar ik mijn idee terug kan claimen."
