Protomartyr wordt makkelijk in het hokje postpunk geduwd, maar als die vier boze jongens uit Detroit daar ooit al in hebben gepast, dan zijn ze het vanaf nu voor eens en altijd ontgroeid. Op hun nieuwste Formal Growth In The Desert verbreden de Protomartelaren hun muzikale palet verder. Resultaat: een nieuwe topplaat in een ondertussen indrukwekkende rij.
Lichte twijfel overvalt ons bij het eerste nummer. Even dachten we de nieuwe Jarvis Cocker in onze vintage Marantz geduwd te hebben. ‘Welcome to the haunted earth, the living afterlife. Where we chose to forget the years of the hungry knife,’ croont troubadour Joe Casey. Al snel breekt de ballad “Make Way” uit zichzelf en maant ons aan uit de weg te gaan voor een oorveeg van zo’n kleine veertig minuten. Toch is het meteen duidelijk: dit wordt de minst cynische openbaring van de band tot nu toe: ‘You can grieve if you wanna / But please don’t ruin the day (…) Make way / Make way for tomorrow.’
Het zou ons niet verbazen, mochten de teksten van Casey op een dag als dichtbundel worden uitgegeven. Zo vind je in “Let’s Tip The Creator” esoterische verwijzingen naar de Bijbel, middeleeuwse witte magie en Elon Musk. ‘Oaker Ruiksleg in the triumphal car / Appreciating the beauty of outsider art / hile his sycophants burn in a lithium fire.’
In “We Know The Rats” hekelt de zanger de constante inbraken die hem ertoe brachten zijn oude huis te verlaten, maar de hoeksteen die het geheel bij mekaar houdt, is “Graft vs Host”. Met dit nummer neemt Casey afscheid van zijn demente moeder die vorig jaar overleed. ‘She’d want me to try and find happiness in a cloudless sky.’
Ook in “The Author” spreekt Casey over de dood van zijn moeder. Het eerste couplet en refrein lezen als een overlijdensbericht: ‘This one born upon a kitchen table / When she passed away / sleeping ‘cross the shoulder of my brother / Can I make you see / the simple beauty in the knowing of her?’ Casey spreekt de luisteraar rechtstreeks aan en herinnert ons dat we de tand des tijds niet kunnen ontlopen. Maar beter dan er ons tegen te verzetten, geven we ons beter over.
Is Protomartyr nog vernieuwend, horen we u vragen? Want hoewel de combo strakke riffs/hoekige drums/lyrische teksten over een decadent Amerika een winnende tiercé blijft, worden we nog graag verrast. Het viertal verliet zijn comfortzone en ruilde de ruige kant van Detroit in voor Sonic Ranch in Tornillo, Texas. In een interview vertelde Greg Ahee, gitarist en co-producer van het album, dat het schrijven van filmmuziek voor kortfilms hem hielp deze songs in elkaar te knutselen. Het hielp hem net genoeg licht binnen te laten om de uitgang te vinden in het nog steeds donkere Protomartyr-rijk.
Casey putte dan weer inspiratie uit de torenhoge rotsformaties en zandvlakten van het zuidwesten. “De woestijn is meer een metafoor of symbool”, legde Casey onlangs uit over de motivatie van hun nieuwste album. “Van emotionele woestijnen, of een plaats of tijd die geen leven lijkt te hebben.” De tocht door de woestijn zorgde voor een nieuwe vibe.
Al die vernieuwde creativiteit hoor je doorheen Formal Growth In The Desert niet alleen in de teksten, maar ook in de dreigende synths en – hou u vast! – pedal steel gitaren. Gastmuzikant Bill Radcliffe is te horen op negen van de twaalf nummers. Maar vrees niet, dit is niet ‘Protomartyr goes Willy Nelson’.
“Elimination Dances” komt je trommelvliezen binnen gereden met het snerpende tokkelen van een spaghettiwestern terwijl Casey mijmert: ‘In the desert I was humbled, seeing what a thousand years of ice did.’ Het pad leidt over gestaag bouwende en soms vervormde gitaren, alvorens te landen op het refrein: ‘That’s how elimination dances through the time of time, of time’. De titel van het nummer komt uit een dansspel voor tieners uit de jaren vijftig waarin, volgens Casey, ‘je wordt afgetikt als je verliest’, waardoor het een perfecte metafoor is voor het eeuwenoude evolutionaire spel dat in de woestijn tastbaar wordt.
Het meest epische resultaat van de nieuwe volle sound is echter afsluiter “Rain Garden”. Casey lamenteert over de onhoudbare eenzaamheid, terwijl zijn bandleden aanzwellen tot een schijnbaar symfonisch orkest. ‘They’ll say it’s just a Tuesday, but loneliness can maim (…) They’ll say it’s just a rainy night, but loneliness can harm.’
Na elf jaar en zes albums blijkt Protomartyr veel meer dan een punkband. Ze keerden na hun tocht door de woestijn terug als een met schurende gitaren en noiserijke bassolo’s aangedikte indierock band. Degrowth, green growth? Geef ons toch maar gewoon Formal Growth In The Desert, kandidaat voor plaat van het jaar.
