Maja Ratkje ziet er dan wel poeslief uit, haar muziek kan pikken als zout in een open wonde. De Noorse sirene vind je terug in de meest venijnige muzikale contexten, waarin ze met louter stem en elektronica telkens weer nieuwe krankzinnige geluidsbrouwsels op smaak brengt. Dat is in het gezelschap van het opwindende freejazztrio SAKA niet anders.
De tijd dat Scandinavische jazz enkel en alleen met de zweverige, met veel reverb gekruide sound van het ECM-label werd geassocieerd, is lang voorbij. In Denemarken, Zweden en Noorwegen zijn de afgelopen decennia verschillende nieuwe scenes als jonge twijgen opgeschoten, van cross-overs naar psychedelica, folk en postrock tot de krachtige freejazz van protagonisten als Mats Gustafsson en Paal Nilssen-Love, de stroming waartoe ook SAKA behoort. Van dat Noorse trio zagen we bassist Jon Rune Strøm en saxofonist Kristoffer Berre Alberts al aan het werk met groepen als Cortex, Friends & Neighbors, Universal Indians en Large Unit, terwijl we het bij Dag Erik Knedal Andersen – die staat geboekstaafd als een erg explosieve drummer – met slechts enkele opnames als referentie moeten stellen.Rasaka is reeds de derde worp van het trio en blijkt nogal een specialleke. Ratkje laat zich in het gezelschap van drie potige kerels namelijk niet zomaar in een braaf gastrolletje dwingen.
Haar engagement binnen het exclusief vrouwelijke en meer dan twintig jaar actieve improvisatiekwartet SPUNK heeft de Noorse vocaliste (of is het stemkunstenares?) een pittige reputatie opgeleverd, die mee wordt gevoed door het vele solowerk en de occasionele collaboraties met cultfiguren als Lasse Marhaug en Ikue Mori. In eender welk context is Ratkje een opvallende aanwezige en dat is op deze liveopname met het trio SAKA niet anders. Qua evenwicht tussen de vier muzikanten steekt ze er wel eens overdreven bovenuit, met dank aan Marhaug als studiomixer van dienst, vooral dan op het eerste van de twee stukken op deze lp, waar een naarstig knarsende Alberts op sommige momenten bewust op de achtergrond lijkt te zijn vastgepind. Gelukkig wordt de balans na verloop wat hersteld en komt, naast de freaky elektronische breisels van Ratkje, ook het fysieke spel van het freejazztrio wat meer in de schijnwerpers te staan.
De interacties van SAKA lijken wel een langgerekte worstelkamp, een voortdurend wroeten, trekken en duwen. Dat Strøm een krachtpatser is, konden we de afgelopen jaren al uitgebreid aanschouwen in Antwerpen, Gent en Hasselt, maar de wisselwerking met de immer zenuwachtig frommelende Andersen is toch opmerkelijk, alsof de twee op een tandem per se een loodzware versnelling willen trappen. Het kraakt en schuurt langs alle kanten en dan komt ook de sputterende sax van Alberts nog een duit in het zakje doen. Het instrument wordt meestal zo erg toegetakeld dat er alleen wanhopige klanken uit voortkomen, wat weliswaar erg sterke momenten oplevert wanneer Alberts en Ratkje – die de partijen van de saxofonist ook nog eens live door haar elektronicamangel haalt – in het eerste deel een pittig duel aangaan.
Ondanks een trage aanloop, duwt het viertal in het tweede deel het gaspedaal al snel in, wat vooral een heerlijk driftige Andersen oplevert. Zijn manier van drummen is best opmerkelijk en heeft wat weg van een vrij kletsende Brian Chippendale (die zenuwpees van Lightning Bolt), maar dat komt in deze drukke context niet altijd even goed tot zijn recht. Bij een beluistering van SAKA’s vorige album Cementen, blijkt Andersens bereik veel groter – waarschijnlijk omdat de improvisaties daar meer mogen ademen – en gaat het van minimalistische doedels in een lange opwaartse beweging naar pure ravage en terug.
Is het de aanwezigheid van Ratkje die voor onrust zorgt? Ze zit het trio alleszins onophoudelijk achter de veren met schurende en rochelende keelklanken, die in een laatste fase voor een zoveelste keer een breed loeiend offensief inzetten. Rasaka is daardoor een beetje een uitputtingsslag, een concertregistratie van veertig minuten hollen à bloc met slechts hier en daar een momentje om op adem te komen. Zij die zichzelf graag auditief afjakkeren, kunnen we dit plaatje bijgevolg aanbevelen. Maar weet waar je aan begint.
Op zondag 6 maart staat het trio SAKA op de affiche van een zoveelste boeiende OORSTOF-avond in DE Studio. Ook Darin Gray zal die avond aantreden en dat in het gezelschap van Pak Yan Lau, Giovanni Di Domenico, Audrey Lauro, João Lobo en Manuel Mota.
