Tot ver buiten de landsgrenzen is Jef Geys bekend voor zijn ‘vernacular art’: kunst die op zoek gaat naar en aansluit bij het dagelijkse, het gewone, het volkse. Niet alleen inhoudelijk, maar ook formeel schudt Geys de idee van kunst als elitair en autonoom concept van zich af. Dit betekent ook dat hij geen interpretatie aan zijn werk wil vastknopen. De kijker moet zich een eigen verhaal vormen, op basis van de concepten die Geys aanreikt.
In dezelfde toonaard heeft SMAK deze expo samengesteld. Muurteksten zijn bewust geweerd en vervangen door een associatieve informatiemuur. Deze is bedoeld om de expo thematisch te kaderen, maar in werkelijkheid is de muur even fragmentarisch en mysterieus als de rest van Geys’ oeuvre. Geys neemt een groot deel van het museum over. Zelfs bij de museumbalie staat een kunstwerk. Een abstracte keramieken pop leidt de bezoeker naar een ‘wordcloud’ op de muur. Het is een deel van Geys’ verzameling woorden. Woorden die we gebruiken om een tekst onnodig intellectualistisch of elitair te maken, en woorden waarvan de etymologische betekenis afgesleten is door de vele connotaties die er door de jaren heen aan gegeven werden. Geys staat stil bij de sociaal gegroeide betekenis van woorden die we zonder nadenken dagelijks gebruiken. Op dezelfde manier moeten we naar deze expo kijken. Indien we de associaties ondoordacht passeren, gaat Geys’ boodschap verloren. Om de werken te doorgronden, moeten we er dus tijd mee doorbrengen en actief aan de slag gaan met ons eigen associatievermogen.
De expo presenteert enkele nieuwe werken, maar is hoofdzakelijk een terugblik op de decennialange relatie tussen SMAK en Jef Geys. Zo herinnert de video “De langste dag” aan Geys’ deelname aan Chambres d’Amis, een spraakmakende tentoonstelling van Jan Hoet in 1986, waarbij de kunstwerken in privéwoningen getoond werden. Uiteraard kon Geys zich in dit concept vinden: zijn hele oeuvre draait rond het doorbreken van de conventies van kunst. Ook veel werken uit de collectie van SMAK worden bovengehaald. Uit Geys’ “Archief” bekleden meer dan achthonderd insteekhoezen de muren van twee ruimtes. De inhoud van het archief getuigt van een eenvoudig dagelijks leven: brieven, familiekiekjes, notities, tekeningen en krantenknipsels. De kijker kan zich makkelijk identificeren. Ook de kunstenaar verzamelt dingen die hem raken, soms zonder dat hij zelf weet waarom, soms omdat het de grote levensmomenten betreft. Ook hij stelt zich de belangrijke levensvragen zoals ‘waarom leven wij?’ en ‘wat is er na de dood?’. Geys probeert zijn eigen gedachten visueel te ordenen en zijn eigen waarheid te vinden, zoals iedereen dat uiteindelijk voor zichzelf tracht te doen.
Een sleutelwerk in deze expo zet eveneens de nauwe band tussen SMAK en Jef Geys in de verf. Vóór de opening van SMAK in 1999 was het Gents Museum voor Hedendaagse Kunst gevestigd in een vleugel van het KMSK. Daar bereidde Geys een tentoonstelling voor die op het laatste moment werd afgelast. Het grondplan van de ruimte waar zijn werk getoond zou worden, is nu met gekleurde tape overgezet naar twee zalen van SMAK. Dit simpele gebaar haalt de hele geschiedenis van SMAK aan. Bovendien haalt het de nauwe band tussen een kunstenaar en een museum aan: voor het tonen van zijn werk is de kunstenaar gebonden aan de beperkingen die de muren van het museum vormen.
De krant speelt een cruciale rol in het oeuvre van Jef Geys. Steevast doet een uitgave van zijn “Kempens Informatieblad” dienst als leidraad bij zijn tentoonstellingen en dat is deze keer niet anders. In de expo worden bovendien voor het eerst Geys’ “Koffieonderleggerstekeningen” gepresenteerd. Bijna dagelijks vat hij het nieuws van de dag samen in een opsomming van krantenkoppen. Hij verzamelt alle krantenkoppen die hem opvallen; of dat nu is omdat ze getuigen van een belangrijk sociaal debat of omdat hij ze associeert met een persoonlijke herinnering. Soms voorziet hij de titels op de koffieonderleggers van een grappige tekening of van commentaar.
De expo in SMAK is drievoudig: het heeft een retrospectief aspect, het presenteert nieuwe werken en het dient ter glorificatie van de museumcollectie. Jef Geys’ oeuvre blijft boeien, maar zijn concept vraagt veel toewijding van de kijker. De kunstenaar wil kunst maken die raakt aan het gewone dagelijkse leven, maar paradoxaal genoeg leidt dit tot associaties en assemblages waarvan de boodschap extreem moeilijk te doorgronden is.
Jef Geys loopt nog tot 6 september 2015 in SMAK, Gent
