Het vervolg op Cinema Joostens: Episode 1 presenteert de collages en assemblages van Belgisch avant-garde genie Paul Joostens. De getoonde werken zijn moderner dan Joostens’ schilderijen en tekeningen uit Episode 1. Bovendien is de tentoonstelling ook structureel van een hoger niveau.
Net als bij het eerste deel, dat tot 15 juni te zien was in MuZee, hangt de sfeer van wetenschappelijk onderzoek over deze tentoonstelling. Het samenbrengen van zoveel werken van Paul Joostens, die verspreid waren over privéverzamelaars van België tot Zwitserland, kan geen sinecure geweest zijn. Waar Joostens pakweg een jaar geleden nog eerder onbekend was voor het grote publiek, is het plaatje nu compleet. Deze tentoonstellingen en de bijhorende catalogi dragen bij tot het wetenschappelijk onderzoek en het in kaart brengen van deze Belgische prominent van de avant-garde, op biografisch én kunsthistorisch niveau.
In Joostens’ collages en assemblages komen uiteraard dezelfde favoriete thema’s terug als in zijn schilderijen en tekeningen. Ook in deze avant-garde constructies, waarvan Joostens een van de eerste voortrekkers in België was, komen zijn voorliefde voor de vrouw, het witte doek en de gotische kunst naar boven. Joostens heeft bij liefhebbers steeds bekend gestaan om zijn collages. Toch blijkt nu dat hijzelf deze praktijk lange tijd eerder als een intieme hobby beschouwde. De meeste collages zijn aanvankelijk gemaakt in schetsboekjes of op goedkoop papier. De reeks “Le royaume des choses inutiles” is eigenlijk een uit elkaar gehaald notitieboekje. Uit deze methode blijkt dat dit soort reeksen voor Joostens fungeerden als een dagboek. Ze waren wellicht niet bedoeld om vertoond te worden.
Een ander werk getuigt echter van het tegendeel. “De grote collage” was in stukken verdeeld tot op een zeker moment een foto gevonden werd, waarop Joostens zelf poseerde vóór een enorme collage op de muur achter hem. De fragmenten horen dus bij elkaar. De tentoonstellingsmakers hebben deze unieke situatie op een prachtige manier aangepakt. Op een muur prijken verschillende ingekaderde fragmenten van “De grote collage”, geplaatst volgens hun positie in het oorspronkelijke grotere geheel. Op een andere muur is de uitvergrote foto van Joostens te zien. Op een derde muur wordt in een tekst de unieke geschiedenis van dit majestueuze kunstwerk uit de doeken gedaan. Deze ruimte is het absolute topstuk van de tentoonstelling.
De assemblages zijn in de minderheid op deze tentoonstelling, maar nemen centrale plaatsen in. De grote driedimensionale constructie vertegenwoordigt het werken met ready-mades, dagelijkse materialen en tonen de modernistische vormgeving van bijvoorbeeld Raoul Hausmann. Sommige zijn tegen de muur gehangen en ingekaderd, als antwoord op de schilderkunstige traditie. Andere worden gepresenteerd als sculpturen. In “Schrijn van de Heilige Ursula” en “Le carosse d’or d’Isabelle I, la catholique” combineert Joostens het Vlaamse katholicisme met een vormgeving dat essentieel bestaat uit afval.
Zoals voor vele avant-garde artiesten betekenden de grote oorlogen een breuk in Joostens’ praktijk. Zijn werken krijgen algemeen een meer pessimistische sfeer. Titels als “Rien que la haine” maken duidelijk dat er geen positieve noot te verwachten valt. Waar de vrouw, een van Joostens’ meest geliefde thema’s, voorheen eerder als prachtige diva getoond werd, is ze nu meer en meer een bron van het kwade. “Album de l’Alleluja of Sainte Poezeloes” portretteert de vrouw als een femme fatale. Joostens plaatst de moderne vrouw van de jaren 50 tegenover de religieuze kunst van de gotiek. Een beeld van perversiteit dringt zich op. Na de Tweede Wereldoorlog worden Joostens’ werken veel complexere samenstellingen van fragmenten van de tijdsgeest.
Paul Joostens is een van de belangrijkste artiesten van de Belgische avant-garde. Na het zien van Cinema Joostens is het onmogelijk dit te ontkennen. Episode 1 zorgde voor een vernieuwde kennismaking, maar Episode 2 maakt Joostens’ relevantie onbetwijfelbaar.
Cinema Joostens: Episode 2 loopt nog tot 14 september 2014 in MuZee, Oostende
