Geef toe: meestal zijn ze uw geld niet waard, die verzamelaars van uw favoriete groep die u in de winkel vindt. De platenfirma denkt dat enkel singles in aanmerking komen en een artiest zelf is ook al zelden goed geplaatst om eigen werk te beoordelen. Tijd dus dat het eens aan professionals wordt overgelaten, en wie beter dan een team kenners van goddeau om maandelijks de vijftien beste tracks van een artiest te selecteren. Deze maand: het beste van Aphex Twin (en dan beperken we ons inderdaad tot tracks die onder die naam zijn uitgebracht).
1. Come To Daddy (Pappy Mix)
Het is maar een van de vele tracks die nooit op een studioalbum verschenen en toch tot Aphex Twins bekendste werk behoren. “Come To Daddy” zal ongetwijfeld vooral bekend blijven vanwege de grauwe videoclip (geregisseerd door Chris Cunningham) waarin een hoop kleine kinderen (met grijnzend Aphex Twin-masker) een Londense achterbuurt terroriseren en een oud vrouwtje onwetend van een demon bevrijden. Vreemd genoeg is het een van James meest poppy nummers terwijl de song net opgebouwd is uit op hol geslagen drums (verwant aan drum-’n-bass en jungle), (death) metalgitaren en een continu schreeuwende James. Qua opbouw en complexiteit staat de song zeker niet op het niveau van andere Aphex Twins-tracks maar daar staat een ongegeneerd genot en spel/luisterplezier tegenover.
Hoogtepunt: 2’19”. De voortdenderende drums houden het even voor bekeken en gunnen het nummer de kans naar een nieuw crescendo toe te werken dat zich zal uiten in een cumulatie van gegil.
2. Girl/Boy Song
De single van doorbraakalbum The Richard D. James Album, al is dat nogal relatief voor dit soort artiest. Alleszins een van zijn bekendste tracks en allicht een van de allerbeste (en meest atypische) elektronische songs ooit. Een onwaarschijnlijke combinatie van brutale, alle kanten uit stuiterende breakbeats en een prachtige strijkerslijn, die het nummer samen houdt. Verknipte pracht op zijn verslavendst. Wij kennen overigens mensen die dit een rustgevend nummer vinden en daar valt wat voor te zeggen.
Hoogtepunt: 4’01”. De strijkers mochten even ongestoord mooi wezen, maar worden kordaat weer hun hok in gejaagd.
3. Goon Gumpas
Aphex Twins muziek wordt vaak als filmisch omschreven. Het leeuwendeel van zijn nummers zou goed passen bij Lynchiaanse thrillers die een complete mindfuck van jewelste teweegbrengen. “Goon Gumpas” zou echter beter bij een Disneyprent passen. Het nummer triomfeert in al zijn eenvoud en laat horen dat het zelfs in het elektronische genre vaak om pakkende melodieën draait.
Hoogtepunt: 0’30”. De tweede melodie: lieflijk als een konijn in het frisse lentegras. Een mens zou er weemoedig van worden.
4. We Are The Music Makers
De titel van dit nummer is ontleend aan een dialoog uit de kindermusical Willy Wonka & the Chocolate Factory: extra voeding voor de mythe dat Richard D. James slechts dertien jaar oud was toen hij deze track maakte. Mocht dit zo zijn, heeft de man zijn bijnaam “Mozart van de elektronische muziek” alvast niet gestolen. Dit is het soort fascinerende elektronica waar het Warp-label groot mee is geworden.
Hoogtepunt: 0’12”. “We are the music makers and we are the dreamers of the dreams”, luidt een mannenstem de betoverende tocht langs little fluffy clouds in.
5. Windowlicker
Nog zo’n nummer dat alleen op EP verscheen en vooral bekend is vanwege zijn hilarische elf minuten durende videoclip (Cunningham alweer, met ditmaal een parodie op de “big Willy- ism” hiphopclips met “tits an’ asses”). De titel verwijst zowel naar een scheldwoord voor mentaal gehandicapten als naar het Franse woord voor hoerenlopers. “Windowlicker” maakt duidelijk dat Richard D. James diep van binnen een drummer is. Meer nog dan anders steunt deze track op wisselende ritmes en intelligent opgebouwde drumpatronen. De hele song stuitert en botst zonder ooit de onderliggende “beat” uit het oog te verliezen. Aphex Twin combineert op magistrale wijze avant-garde met pop in deze song.
Hoogtepunt: 4’53. De truc is weliswaar al genoegzaam bekend (opteer “plots” voor een andere melodie/ritme) maar de manier waarop het nummer opeens overgaat in wat zich laat omschrijven als een muzikale ejaculatie blijft een — pun not intended — hoogtepunt. Het is de sigaret na de daad, de ontlading na de spanningsopbouw.
6. Isoprophlex
Een van de eerste songs die Richard D. James uitbracht als Aphex Twin. De jonge James laat de doordachte structuren en complexe ritmes voorlopig nog voor wat ze zijn en kiest voor een rechtdoorzee stompende track die voortgedreven wordt door stuiterende beats en verstoorde bassen. Het is een redelijk klassieke, zij het spookachtige acid housetrack, al laat James hier wel al horen wat hij in zijn mars heeft.
Hoogtepunt: 4’15”. James onderbreekt het nummer voor een flard van een dromerig kinderlied. Hij zal dezelfde sample later opnieuw gebruiken in de videoclip van “Come To Daddy”.
7. Ventolin (Video Version)
In het rijtje onmogelijke en compromisloze tracks moet men al van goeden huize komen om Aphex Twins meest ontoegankelijke tracks het nakijken te geven. Dat “Ventolin”, overigens de enige single uit I Care Because You Do, daar moeiteloos in slaagt, zegt veel over het lef van James. De song is niets meer dan een lap teringherrie grotendeels opgebouwd uit verschillende drumstukken en enkele echoënde geluidsfragmenten. Zeker niet zijn beste werk maar door zijn compromisloosheid en voorafschaduwing van veel latere noisetracks door mindere artiesten het vermelden waard. Wie voorbij de herrie luisteren kan, hoort overigens hoe doordacht het nummer opgebouwd is.
Hoogtepunt: 0’37”. Achter de tilt slaande drums duikt opeens een metalige percussie op die als echoënde stoorzender zal blijven fungeren en een pervers ambientgevoel creëert. Dat het geluid symbool staat voor tinnitus maakt het nog net iets wranger.
8. Avril 14th
Een minimalistische parel, goed verborgen op het moeilijk doordringbare Drukqs. Avril 14th is een Satie-achtige compositie met meer ideeën en spankracht dan je in een pianostukje van nauwelijks twee minuten verwacht. Sofia Coppola gebruikt het voor een emotionele uppercut in Marie-Antoinette, Kanye West brouwde er op zijn beurt een evenmin te versmaden megalomane egotrip mee.
Hoogtepunt: 1’50”. Net wanneer de track lijkt te beginnen, is hij voorbij. De spanning van de laatste noot blijft hangen en je moet wel op ‘repeat’ duwen.
9. Icct Hedral (Edit)
Icct Hedral (Edit)” koppelt ambient-geluidstukken aan eerie percussie- elementen en ijle strijkers. Het geheel laat zich nog het beste bestempelen als een koortsige nachtmerrie die in crescendo op een onafwendbaar en noodlottig einde afstevent. Dat klassiek (avant-garde) componist Philip Glass net dit nummer koos voor een bewerking met strijkers, blazers en koor mag niet verbazen. Het op de EP Donkey Rhubarb verschenen “Icct Hedral (Philip Glass Orchestration)” doet nauwelijks onder voor het origineel.
Hoogtepunt: 3’10”. De meesterlijke opbouw van het nummer wordt even stopgezet om een nog ingenieuzere structuur in het geheel te smokkelen waarna rond de vijfde minuut wordt teruggekeerd naar het beginthema.
10. Vordhosbn
Drukqs is Richard D. James’ meest schizofrene plaat. Hat album wisselt naïeve pianonummers af met weirde drill-‘n’-bassnummers. “Vordhosbn” is een oefening in de complexiteit, geen nanoseconde klinkt identiek aan de voorgaande. Het meest fantastisch zijn echter de melancholische synthklanken die het nummer van op de achtergrond een humane, warme touch geven.
Hoogtepunt: 2’21”. Aphex Twin neemt even gas terug om erna zijn demonen weer helemaal op de luisteraar los te laten.
11. 4
Opener van Richard D. James Album en misschien wel zijn ‘vriendelijkste’ nummer. Ondanks de ratelende beats, klinkt het nummer erg organisch, weerom met dank aan strijkers en een melodie die we doorgaans in Japanse computerspelletjes verwachten. Maar ook dankzij de twee korte studio-intermezzo’s die voor een korte adempauze zorgen en het geheel plots erg ontspannen doet klinken. Niet dat we ook maar het minste idee hebben wie precies waar “Yep” op antwoordt.
Hoogtepunt: 2’42”. De beat stokt, maar echoot verder op de achtergrond.
12. Nannou
Andermaal een bewijs dat de grootste artiesten al eens een meesterwerk op een b-kantje verstoppen. Nannou is de derde track op de Windowlicker-EP en een van Aphex Twins meest betoverende tracks. Voor een groot deel opgebouwd uit zijn typische ambient-belletjes en -kraakjes, maar de aandacht wordt vooral opgeëist door de samples van een muziekdoos. Zonder het zaakje brutaal te verkrachten, verknipt Aphex Twin de typische mierzoete melodie tot een intrigerende ambienttrack, die ondanks haar complexiteit toch betovert.
Hoogtepunt: 2’38”. De track valt stil en wordt weer opgewonden als een muziekdoos.
13. Heliosphan
Het bewijs dat de beste ambient eigenlijk gedempte rave is en dat Richard D. James gek of arrogant genoeg is om één track te maken met ideeën waar mindere goden een heel album hits uit persen. James rijgt verschillende melodieën en onderkoelde beats door elkaar tot een bedwelmend patroon van muziekjes waar trance-grootheden als Faithless of DJ Tiësto een moord voor zouden begaan. Maar dat alles net understated genoeg om beter op een doorrookt feestje dan een opgefokte dansvloer te passen.
Hoogtepunt: 1’22”. Het is allemaal al best mooi, verslavend en betoverend, maar er kan altijd nog een kippenvelopwekkende melodie bij.
14. Tha
Ah zo, u dacht dat u bij Bioshpere of Gas moest zijn voor de fijnste onderkoelde ambientmuziek. Think again. Aphex Twins “Tha” is zo koel dat je ter plekke bevriest. Dit is meer dan negen minuten lang arctische ambient van het hoogste niveau.
Hoogtepunt: 0’13”. De beat vervoegt de kille ambientklanken. Vergeet die muts niet aan te trekken alvorens die diepvries in te kruipen om ten volle te genieten.
15. Matchsticks/ Untitled 24/25
Officieel draagt dit nummer net als de andere songs op Selected Ambient Works Volume II (1994) geen titel maar op basis van de tekeningen die erbij staan, hebben de songs wel allemaal een officieuze titel gekregen. De laatste track van album 2 (cd-versie) laat een langoureuze en dromerige Aphex Twin horen die zich beperkt tot het maximaal uitspinnen van klanken en deze voorzichtig op elkaar te leggen of door elkaar heen te weven. Schijnbaar onbewogen en minimaal laat Aphex Twin opnieuw horen hoe meesterlijk hij sferen weet op te bouwen en op het onbewuste in te spelen: (un)easy listening voor gevorderden.
Hoogtepunt: 0’00”. Het nummer start met nauwelijks hoorbare percussie die doorheen de hele song zal terugkeren en (schijnbaar) vertraagt naarmate meer lagen worden toegevoegd.
De redactie besteedt elke keer grote zorg aan de running order van hun best of. Het is dan ook aangeraden deze best of in deze uitgelezen volgorde te beluisteren.
Volgende maand stellen we de Best Of van Bright Eyes. op. Welke nummers mogen daar volgens jou zeker niet ontbreken? Suggesties zijn welkom op info@goddeau.com en op ons forum. Ook voorstellen voor volgende Best Ofs kan je daar kwijt.
