Als er één ding is dat u moet weten over ‘Inception’ voor u gaat
kijken, dan is het wel dat u er op voorhand zeker geen recensies of
artikels over moet lezen. Het waanzinnige nieuwe project van
Christopher Nolan – sinds ‘The Dark Knight’ op handen gedragen in
Hollywood – ondergaat u best zonder enige voorkennis, zonder
specifieke verwachtingen en vooral zonder vooroordelen. Het is
gemakkelijk om naar de bioscoop te trekken en al op voorhand je
mening te vormen. Of je nu vastberaden bent om de film op te
hemelen omdat Nolan nu eenmaal achter de camera staat, of om net
tegen de stroom in te zwemmen omdat je de man zwaar overschat
vindt, laat die vooringenomenheid vooral varen. ‘Inception’ is
immers zo’n unieke cinema-ervaring dat je verwachtingen – positief
of negatief – bijna gegarandeerd op een betonnen muur kapot zullen
knallen. En hoe je ook buiten wandelt – ontgoocheld of in extase –
je zal niet kunnen ontkennen dat je net naar een speciale film hebt
zitten kijken. Filosofie op steroïden. Met een shotgun. Zoiets.
De man die zich samen met P.T. Anderson de beste regisseur van
zijn generatie mag noemen gaat met razende bulldozer doorheen alles
wat naar klassieke regeltjes of genregerelateerde beperkingen
ruikt. Hij neemt enorm veel hooi op zijn vork, bestelt er nog een
biefstuk bij en dipt het allemaal in de mayonaise. Less is
niet altijd more en voor ‘Inception’ haalt Nolan dan ook
werkelijk alles uit de kast. Verwonderlijke speciale effecten,
immense decors, grote set pieces, knallende ontploffingen
én een intellectuele diepgang om u tegen te zeggen; dit is wel
degelijk een megalomane onderneming die wellicht evenveel voor- als
tegenstanders zal gaan kennen. Het zij zo. Magistraal gestileerd,
zenuwslopend entertainend en ondersteund door een pompende score
van Hans Zimmer, is ‘Inception’ vooral een natte droom voor menig
filmliefhebber.
Enfin, de film dus! Het verhaal uit de doeken doen, heeft alvast
weinig zin. De plot is immers zo absurd complex en gelaagd – Nolan
gebruikt alle truuken van de foor om je op het verkeerde
been te zetten, je in de war te brengen en de plot holes
hier en daar liefdevol te bedekken – dat een poging tot synopsis
niet alleen zinloos is, maar zelfs grenst aan de waanzin. Weet
gewoon dat de film draait rond de mentaal instabiele Dom Cobb
(Leonardo DiCaprio), een man die gespecialiseerd is in het stelen
van ideeën – letterlijk, door in iemands dromen binnen te dringen.
Op een dag krijgt hij van de mysterieuze zakenman Saito (een
geweldige Ken Watanabe) de opdracht om in plaats van een idee te
stelen, een idee te planten; de zogenaamde
inception. In het team van Cobb herkent u ijzersterke
acteurs als Joseph Gordon-Levitt en Ellen Page, die samen met Cobb
zullen afdalen in de schimmige droomwereld waarin een
duizelingwekkend aantal zijnsniveaus in de hoofden van
verschillende mensen met verschillende belevenissen van tijd ook
uw hoofd twee uur en half zullen doen tollen. Volgt u
nog?
Het is op zich al een tour de force dat Nolan een
helder, bijna logisch verhaal weet te destilleren uit zo’n
immens gesofisticeerd kluwen van plotdraden, metafysische ideeën en
menselijke emoties. Hij had er gemakkelijk een trilogie van kunnen
maken, à la ‘The Matrix’, maar hoewel ‘Inception’ wel degelijk
gelijkenissen vertoont met de films van de Wachowski’s, is
‘Inception’ een stuk meer to the point. Geen ellenlange
filosofische mumbo jumbo van witharige wijsgeren dus. De
uitleg over plot en thematiek gebeurt voortdurend in het
verhaal, waardoor de actie vrijwel nooit stil komt te liggen. Het
eerste uur is eigenlijk louter set-up voor de gigantische
heist die het grootste deel van de film uitmaakt (de
eigenlijke inception, dus), maar toch ligt het tempo ook
dan al waanzinnig hoog en zit de film barstenvol pompende actie.
(Nolan zelf noemde dit niet voor niets zijn “James Bond-film”.)
Hoe ingewikkeld en intelligent ook, ‘Inception’ blijft een
blockbuster, al is het een héél speciale. Geen haar op ons hoofd
dat eraan denkt dat Nolan deze film had kunnen maken voor ‘The Dark
Knight’. Na zijn zegetocht kreeg hij er echter uitpuilende
geldzakken voor (zo’n tweehonderd miljoen dollar maar liefst). (Had
hij van dat geld een romantische komedie over nymfomane dwergen in
de toekomst willen maken met Tom Cruise in de hoofdrol, het was
waarschijnlijk nog dik oké geweest voor de bobo’s.) Het is
gelukkig money well spent, want ‘Inception’ is een visueel
kunstwerk. Een stad wordt dubbel geplooid, een trein rijdt dwars
door de straten van een metropool en enkele vechtscènes die klooien
met de zwaartekracht ogen niet minder dan hallucinant. ‘Inception’
ziet er absoluut ongelooflijk uit. DiCaprio vond Nolan al wat op
Scorsese lijken en die vergelijking is lang niet gek. ‘Shutter
Island’, eerder dit jaar, was echter een cinematografisch
kunstwerkje dat leed onder een flauw verhaaltje, terwijl
‘Inception’ het visueel gezien nóg beter doet, en gedreven wordt
door een ijzersterk scenario.
Tussen het verwijzen naar andere films (van ‘On Her Majesty’s
Secret Service’ tot ‘2001: A Space Odyssey’) en het balanceren op
de perfect uitgekiende lijn tussen actie en diepgang door, raakt
Nolan zelfs een gevoelige snaar. Het duurt even voor de subplot
over Cobb en zijn overleden echtgenote die voortleeft in zijn
dromen (Marion Cotillard) vaart krijgt, maar tijdens het slot weet
‘Inception’ dan toch te ontroeren – iets dat we Nolan nog niet te
vaak hebben weten doen. En passant zet hij een boom op
over schuld, verlies en verlossing, geeft-ie de even onvoorspelbare
als onvoorstelbare complexiteit van de menselijke geest weer in
opwindende achtervolgingsscènes (faut le faire!), en net
als in ‘The Prestige’ gebruikt hij zijn plot (over realiteit,
herinneringen, dromen en de onbetrouwbaarheid van zulke beelden)
als een metafoor voor het maken van films. ‘Inception’ is duidelijk
op elk niveau – en het zijn er heel wat – een intens persoonlijk
project geworden.
Het is nog te vroeg om ‘Inception’ echt op waarde te kunnen
beoordelen, en dat hij momenteel de derde beste film aller tijden
wordt genoemd op imdb moet je vanzelfsprekend met een stevige
korrel zout nemen. Nolan heeft hier echter wél een buitengewoon
fascinerende, ingewikkelde en meesterlijke blockbuster weten af te
leveren die radicaal nieuwe dingen durft te doen, zonder dat hij
daarom probeert weg te lopen van het label “populair
entertainment”. Er is een verschil tussen intelligent en
intellectueel. ‘Inception’ is dat eerste, hoewel Nolan er nooit
voor terugdeinst om zijn kunnen te etaleren. Maakt niet uit:
‘Inception’ is een heerlijke brok pure cinema zoals je die niet elk
jaar tegenkomt. Hallucinant goed.
