“En zo heb ik hem gevonden in dit regenachtig land,
tussen de torens en de grijze wolkenvelden.
In een café met rooi gordijnen, in het straatje zonder end,
met een uitzicht op de lichtjes van de Schelde.
Ik vond geen spoor van commercie of van valse romantiek,
ik vond alleen maar het tegenovergestelde.” (Jan De Smet – Zanger aan de Schelde)
In mijn geval was het een zwoele avond in het Baudelopark. De Gentse Feesten waren in volle gang en in de drukte was ik mijn drinkebroers weer eens kwijt gespeeld. In pre-gsm-tijden wilde dat zeggen dat je maar moest hopen om ze eens ergens terug tegen het lijf te lopen, maar de nacht was nog jong en ik had tijd zat. Ik had al wat straattheater en een voortreffelijk stukje Russische gipsyswing achter de kiezen en in de spiegeltent zou dadelijk een optreden van Wannes Van De Velde beginnen. Ik had nog getwijfeld, want het was een flamencoprogramma en omdat ik alleen de kitschversie daarvan kende, beschouwde ik het als dramaqueenmuziek. Maar toen liep ik een oude bekende tegen het lijf en onder het mom van bij te praten, loodste hij me de spiegeltent binnen.
Ik had daarvoor al één keer een optreden van Wannes gezien, maar doordat ik nog in een geheel andere muzikale omgeving zat (eentje met veel distortion-pedalen), maakte dat toen niet echt grote indruk. Ik kende Wannes natuurlijk wel van die paar klassiekers die je wel eens op de radio hoort en van de kleinkunstplaten die thuis in de kast zaten, maar ik was zeker nog geen fan. Maar die nacht zou dat veranderen. Inmiddels was ik al wel naar folkfestivals geweest en was ik op ontdekking gegaan in blues en ethno. Er hoefde niet meer per definitie een drummer met de motoriek van een woedende orang-oetan in de band te zitten om mij een uurtje te boeien.
Wat ik daar op het podium zag gebeuren, was van een intensiteit die veel verder ging dan al die losgeslagen rockers; de Andalousische zanger vertolkte meer weltschmerz dan eender welke gothic newwaver in mijn platencollectie en dan nog zonder dat het plat sentimenteel werd. Ik ontdekte daar ook dat Wannes een virtuoze gitaartechniekmeester was die menig langharig ego zou doen verbleken. En vooral: er was een ongezien speelplezier tussen die mannen. Grijnslachjes en veelbetekenend oogcontact tussen de muzikanten voor of na plotse muzikale wendingen of solopartijen, het inhouden om de ander ruimte te gunnen in het verkennen van de mogelijkheden van een stuk muziek. Het wederzijds respect op dat podium was voelbaar en aanstekelijk voor de toeschouwers. Hoewel die spiegeltent afgeladen vol zat, kon je bij momenten een speld horen vallen. Het optreden zou normaal gezien een uurtje hebben moeten duren, maar ze hadden elkaar al lang niet meer gezien en de sfeer zat er goed in, dus deden ze er nog een uurtje bij. En nog was de ontgoocheling bij het publiek groot toen het laatste lied werd aangekondigd. Maar dat werd gevolgd door begrip, toen Wannes erbij vertelde dat die Spaanse muzikanten uit Charleroi kwamen en de volgende dag met de vroege shift moesten beginnen in de fabriek. Het was half twee ’s nachts.
Korte tijd later kreeg ik de kans om Wannes nog eens te zien, dit keer zonder Spanjaarden. Het werd een totaal ander concert, maar wel even intens en met andere, maar even boeiende verhalen. En dat patroon zou zich blijven herhalen. Wanneer Wannes ergens speelde binnen een doenbaar actieradius voor een mens zonder auto, ging ik er meestal naartoe, maar nooit was er één optreden dat op een voorgaand leek. En net dat maakte dat ik zo vaak ging kijken en geboeid bleef in die laatste homo universalis.
De laatste keer dat ik Wannes zag spelen was, zoals bij wel meer volgelingen, op de 0110-concerten. Korte tijd later kwam het vreselijke nieuws dat de kanker hem terug te pakken had. Deze week zal het tien jaar geleden zijn dat ik op de bus naar het werk de sms kreeg met zijn overlijdensbericht. Het was alsof er een familielid gestorven was, hoewel we elkaar nooit persoonlijk gekend hebben. Waar ik voor zijn dood al even op was aan het aandringen bij bevriende muzikanten gebeurde toen opeens alom; hommages volgden elkaar op en meer en meer muzikanten van allerlei genres en leeftijden coverden zijn liedjes. Zelden is een muzikaal nalatenschap met zoveel warmte omarmd.
Van de flamenco van Wannes zijn maar een paar flardjes op plaat gezet. De aficionado’s hopen nog altijd dat er vroeg of laat op de VRT of bij Philips een tape uit een vergeten kluis of archief rolt en alsnog uitgebracht kan worden. Je kan zijn visie op flamenco wel lezen in het boekje dat hij erover geschreven heeft. En ook zijn dagboeken zijn uitgegeven. Voor de prijs van een avondje cinema krijg je een inkijk in de poëtische en filosofische gedachtegangen van de beste verteller sinds L.P. Boon. Bij het laatste deel daarvan kan je ook de lijdensweg volgen van een kunstenaar die nog vol ideeën zit, maar geveld word door de grote K.
Ze zijn lange tijd out of print geweest, maar het goede nieuws is dat ze vanaf deze maand terug te koop zijn bij Uitgeverij P. Betere lectuur bij uw herfstelijke avonden gaat moeilijk te vinden zijn. En ondertussen blijven we hopen op die vergeten flamencotapes.
