De Vlaamse Primitieven en Rubens. Daar blijft het meestal bij wat de toppers in de Belgische hitparade der oude meesters betreft. Vaak vergeten maar van een werkelijk Europees niveau is echter het oeuvre van Jacques Du Broeucq (1505-1584), beeldhouwer, architect en ingenieur.
Jacques Du Broeucq is welbekend en wordt naar waarde geschat onder specialisten maar jammerlijk ondergewaardeerd bij het ruime publiek. Voornamelijk actief in en rond het Henegouwse Mons, vervulde hij opdrachten voor het plaatselijke kapittel van Sainte-Waudru en voor Jean de Hennin-Liétard, kasteelheer van Boussu en stalmeester van keizer Karel V. Voor Maria van Hongarije, de zus van de keizer, bouwde Du Broeucq residenties in Binche en Mariemont.
In 1534 besliste het rijke kapittel van Sainte-Waudru tot het oprichten van een nieuw doksaal, het kerkmeubilair dat vroeger de scheiding tussen het koor en het schip van de kerk vormde. Zeker is dat Du Broeucq instond voor de sculpturale invulling ervan. Het resultaat was een werk van Europees formaat, jammer genoeg ontmanteld in de nadagen van de Franse Revolutie. Als bij wonder bleven heel wat sculpturen bewaard, sindsdien verspreid opgesteld in de voormalige kapittelkerk.
De tentoonstelling brengt deze beeldhouwwerken samen in een parcours doorheen de kerk, zelf een vergeten architectuurparel van de laatgotiek in België. Voor de gelegenheid werd ook het volume van het verdwenen doksaal weer opgericht, met projectie van de tentoongestelde stukken op hun originele plaats in het doksaal. De sculpturen van Du Broeucq zijn allen vervaardigd in albast, een zachte steensoort met een aangename, warme lichtgele tot bruine kleur. De beeldhouwwerken tonen een technisch meesterschap, een nagenoeg volledige beheersing van de vormentaal van de Renaissance en een sterke maar nooit pathetische emotionele geladenheid.
Aan de start van het parcours illustreert het beeld van Christus als Salvator Mundi, de verlosser van de wereld, meteen het genie van Du Broeucq: majestueus, harmonieus en met een tijdloze expressie. Vervolgens ontdekt men de vaak verbluffende reliëfs en beelden die ooit het doksaal sierden. Ieder personage is er een individu, opgenomen in een treffende dieptewerking en vaak omkaderd in een statige en smaakvolle architectuur. In het koor van de kerk zijn de zeven levensgrote vrouwenfiguren opgesteld die de deugden verbeelden, soms met een verrassende zin voor detail. Zo draagt Het Geloof een kelk in de hand met op de hostie een minutieuze en minuscule kruisigingscène. Blikvanger van de tentoonstelling is ongetwijfeld het reliëf met De Verrijzenis. De uit de sarcofaag oprijzende figuur van Christus lijkt zich haast los te maken van de achtergrond. Als toeschouwer is men bij het zien van zo’n meesterschap haast even verpletterd als de ontzette Romeinse soldaten in het reliëf zelf.
Na een korte wandeling door het uiterst gezellige Mons van burgemeester Elio Di Rupo geeft de laatgotische kapel Saint-Georges op de markt een beeld van Du Broeucq als architect. Van de door hem ontworpen kastelen van Boussu, Binche en Mariemont resten in het beste geval nog enkele muurresten. De tentoongestelde bouwfragmenten, waaronder een monumentaal hoofd van keizer Titus, bieden een schamele glimp van de ingehouden pracht van deze gebouwen.
Als kers op de al rijkelijk gevulde taart kan het parcours doorheen de terrils van de Borinage nog worden vervolgd naar Boussu. Aansluitend op de plaatselijke kerk — overigens zelf met een opmerkelijk meubilair — is er de kapel van de heren van het kasteel van Boussu. Du Broeucq stond er in voor het grafmonument van de vermelde Jean de Hennin-Liétard en diens echtgenote Anne van Bourgondië. Calvinistische scherpslijpers beschadigden het grafmonument in de 16de eeuw. (Ironisch genoeg had Du Broeucq zelf reformatorische sympathieën.) Wel nog bewaard van de originele beeldengroep van Du Broeucq is de zogenaamde transi, het liggende beeld van de overleden persoon. Het is een confronterende weergave van een pas overleden persoon, die wars van enige verheerlijking de toeschouwer direct aangrijpt.
Met deze tentoonstelling lijken Mons en de Borinage de vergane industriële glorie van zich af te schudden om ook het rijke maar nog onbekende culturele verleden van de regio in de verf te zetten. In de buurt is er al het Waalse SMAK, het Musée des Arts Contemporains op de historische site van Le Grand Hornu, en Mons ambieert de titel van Europese Culturele Hoofdstad in 2015. Laten we hopen dat het publiek hierin volgt.
De tentoonstelling Jacques Du Broeucq de Mons (1505-1584). Maître artiste de l’empereur Charles Quint loopt nog tot en met 2 oktober op drie locaties : in Mons in de kerk Sainte-Waudru en in de kapel Saint-Georges en in Boussu in de chapelle des Seigneurs.
