In de satirische horrorprent The Hunt uit 2020 – een variant op The Most Dangerous Game waarin ‘liberals’ jagen op conservatieven – zit een scène waarin een van de politiek correct denkende personages in extase uitroept “Oh My God, Ava DuVernay just liked my post”. Dat moment is een afspiegeling van de wat vreemde positie die de Afro-Amerikaanse filmmaakster bekleedt. Ze is een soort boegbeeld van progressief Amerika, cineaste achter relatief matig werk als Selma en 13th en paradoxaal genoeg een artieste die ondanks de omschrijving “een van de machtigste vrouwen in de entertainmentwereld uit de VS” er toch in slaagt zich nog steeds voor te doen als een kleine, onafhankelijke producente en filmmaakster.
Die dualiteit zit ook opnieuw in de productiegeschiedenis van haar nieuwe film die ze naar voren schoof als een project dat niemand wilde financieren – Netflix paste inderdaad – maar wel probleemloos bijna veertig miljoen dollar bijeenkreeg dankzij de steun van een hele ritst industriële geldschieters. DuVernay weet dus nog steeds heel goed hoe haar positie handig in te zetten en ditmaal stond dat alles in dienst van het naar het scherm vertalen van het fel opgemerkte boek Caste: The Origins of Our Discontents uit 2020. Daarin vergelijkt auteur Isabel Wilkerson het racisme in de Verenigde Staten met het Indische kastesysteem en met de Jodenvervolging in nazi-Duitsland. Die centrale these loopt ontegensprekelijk mank. “Het heeft allemaal niks met ras te maken,” zegt de protagoniste van de film – schrijfster Wilkerson zelf – “enkel met kaste, kijk maar naar India en de Joden, die waren en zijn allemaal hetzelfde ras dus hoe kan het met racisme te maken hebben?” Dat daarmee een hoop historische elementen over het hoofd gezien worden en de stelling principieel ook niet correct is, valt nog extra op in een film die start en eindigt met twee gebeurtenissen – een reconstructie van de moord op Trayvon Martin en een incident in de jaren negentienvijftig – die net op bijna ziekelijk makende manier diepgeworteld racisme in de verf zetten.
Het is bovendien heel erg moeilijk om een productie die dermate inzet op een boodschap, los te zien van die boodschap en ook te beoordelen op louter formalistische kwaliteiten. Die zijn er nochtans wel enigszins in de manier waarop DuVernay en haar DP gewapend met een 16 mm camera heel tactiele en soms subtiele beelden schoten die vooral in het eerste half uur een zekere droefgeestige glans over het geheel weten te leggen. Het probleem is dat die finesse al heel vlug plaats moet maken voor prekerigheid en een reeks scènes die zo nadrukkelijk zijn dat alles meer de vorm aanneemt van een geïllustreerde presentatie dan een echte film die naam waardig. Nochtans opent Origin met de mededeling dat dit een “artistieke interpretatie is van het proces waar de schrijfster doorheen ging.” Tot op zekere hoogte is die missie geslaagd, maar de problematische claims die dit alles schragen worden zodanig op de voorgrond geplaatst dat de vormtaal voortdurend in de verdrukking komt en we achterblijven met een wankele filmische constructie die op geen enkel vlak echt weet te overtuigen.