Gaspar Noé bouwde anderhalf decennium geleden aan zijn naam met twee controversiële, maar zeer goed onthaalde titels: Seul Contre Tous uit 1998 en vier jaar later Irréversible. In de jaren die volgden, zag hij zijn reputatie steeds verder tanen en leek zijn talent hem steeds meer in de steek te laten. Dit jaar keerde hij naar het festival van Cannes terug, met een prent die opnieuw de nodige inkt zal doen vloeien. Climax is een extreme film in alle betekenissen van het woord, maar is eindelijk ook nog eens een prent waarin Noé zijn shockerende cinema weet te koppelen aan boeiende ideeën en cinematografisch vernuft.
De film heeft geen echte verhaallijn en opent met een reeks gefilmde gesprekken, waarin we zien hoe jongeren van zeer diverse achtergrond, auditie doen bij een choreografe. De conversaties – die steeds neteliger persoonlijke vragen bevatten – bekijken we op een oud televisietoestel, dat op een boekenplank staat. Op die plank liggen diverse videobanden en boekwerken en het is duidelijk dat Noé wil dat we goed in ons opnemen wat daar allemaal te vinden is. De inspiratiebronnen voor Climax worden hier immers duidelijk voor ons opgelijst: Dario Argento’s Suspiria en Pasolini’s Saló, zijn prominent aanwezig, maar ook een boek over Fritz Lang en een variatie aan klassieke boekwerken. Al die inspiratiebronnen zullen in de loop van de film terug komen en deze proloog zorgt ervoor dat de aandachtige kijker die ook meteen zal kunnen plaatsen.
De tweede akte toont een repetitie van de dansopvoering waar alles om draaide, waarin we de personages uit de eerdere audities terugvinden, maar nu in volle uitvoering van hun kunst. Opvallende camerahoeken tonen de wilde en uitdagende dansroutines en tussendoor krijgen we de kletspraatjes te zien waarmee de dansers zich onledig houden tijdens de pauzes. Die gesprekken zijn expliciet en (vaak wat zeurderig) nihilistisch en verbergen duidelijk een behoorlijk verontrustend spanningsveld. Dit segment wordt afgesloten met een eindgeneriek en dan schakelt Climax naar een heel ander register. Of het werkelijk zo is of niet, komen we nooit echt te weten, maar schijnbaar bevat de sangria op het feestje na de repetitie een behoorlijke hoeveelheid liquide drugs. Wat opborrelde uit de gesprekken en discussies (stoere praat over anale seks en verkrachting, onderlinge jaloezie, gesuggereerde incest …) materialiseert zich nu op explosieve wijze: personages copuleren en schelden, mutileren en vernietigen elkaar, geven zich over aan extase, geweld en paranoia. Er wordt gevloekt, geslagen, geneukt en gedanst. De camera sleept ons mee door de gangen van het schoolcomplex waar de dansers gehuisvest zijn en de sonore effecten beuken op ons in. Noé kan er geen genoeg van krijgen: hij zweept ritme, muziek (Soft Cell, Giorgio Moroder, Daft Punk, Marrs …) op tot een orgiastische brij die ons onderdompelt in de gedegenereerde spelletjes van de adolescenten. Het lijkt er op dat Climax afgedaald is tot de regionen van de pure sensatiezucht: shockeren om het shockeren, zonder enig taboe.
En toch … Langzamerhand beginnen dingen op te vallen: hoe bepaalde van de bewegingen uit de choreografie terugkomen in de perverse actie, hoe op die manier steeds dwingender een symbiose lijkt te ontstaan tussen de abstracte patronen van moderne dans en de mogelijkheden van het filmmedium. Haalde een van de kandidates ook niet Nietzsche aan in de proloog ? Zou het kunnen dat de onbegrensde driften eigenlijk teruggrijpen naar de ideeën van de filosoof uit “De Geboorte van de Tragedie uit de Geest van de Muziek” ? Dat Climax de apollinische sluier van de kunsten probeert te scheuren om de dyonisische grond ervan te laten zien ? Het zijn op zijn minst intrigerende thematieken die steeds nadrukkelijker naar boven komen en die ervoor zorgen dat de hedonistische rituelen ook echt weerhaakjes bevatten.
Climax is dan ook veel meer dan louter een oefening in goedkope ‘exploitation’, er zitten echte ideeën in verwerkt en de filmische neerslag daarvan is bij momenten fascinerend. Alleen, lijkt Gaspar Noé nooit echt de juiste manier te vinden om alles bij elkaar te houden. Hij verliest zich net iets te veel in zijn gulzige visuele hoogstandjes en weet van geen ophouden inzake barokke cameravoering en uitzinnige bewegingspatronen. Het is allemaal een beetje te veel (en te lang) van het goede, maar dat dit een brok interessante cinema is met scherpe weerhaakjes is zeker, al moet je als kijker wel bereid zijn de uitputtingsslag die Climax voorschotelt, te willen aangaan.
