Wie zin heeft in een meeslepende familiekroniek met een goed onderbouwde historische grondslag komt met De Overgave zonder twijfel aan zijn trekken. Arthur Japin heeft zich, zoals we dat van hem gewend zijn, uitstekend over zijn onderwerp gedocumenteerd. Het verhaal van Sally Duty (Granny Parker) is gebaseerd op historische feiten uit het leven van de gelijknamige vrouw die in het Wilde Westen de status van legende geniet.
Toch zouden we dit boek onrecht aandoen door het alleen te beschouwen als een geschiedkundige roman met epische allures. De Overgave probeert niet alleen de lezer een inkijk te bieden in één van de meest gewelddadige periodes uit de Amerikaanse geschiedenis, maar is bovenal het relaas van allesomvattende liefde.
Op een dag in 1836 overvalt een groep jonge Comanche-indianen het fort van de pioniersfamilie Parker. Granny Parker moet toezien hoe haar familie voor haar ogen wordt vermoord of ontvoerd. Op pure wilskracht weet de vrouw het vreselijke drama te overleven, met maar één doel voor ogen: haar ontvoerde kinderen en kleinkinderen terugvinden. Tegen het einde van haar leven wordt ze voor een hartverscheurende keuze geplaatst: zal ze haar haat en wrok blijven koesteren, of slaagt ze erin zichzelf te overwinnen? Kan ze de overgave opbrengen om haar nageslacht, onder de verschijning van Quanah, de Comanche-chief die zijn volk het reservaat zal in leiden, te vergeven en in haar hart te sluiten?
Beschrijvingen van wreedheden zijn altijd schokkend, maar in De Overgave gaat Japin geen enkel gruwelijk detail uit de weg. Historische correctheid is uiteraard lovenswaardig, maar hier rijst de vraag of alle details zo breed uitgesmeerd moesten worden. De overval en de daarmee gepaard gaande moorden en folteringen worden bovendien op een bijzonder bruuske manier aangebracht. Zaten we net nog gezellig te kijken hoe de pioniers een schuur bouwden of hoe een stoofpotje voor twintig man werd gekookt, dan zitten we een minuut later tot over onze oren in het bloed en de drek.
En de atrociteiten houden na de overval niet op. Wanneer de verloren familieleden teruggevonden zijn, moet nogmaals vermeld hoe de Comanches hun gevangen behandelden. Ik bespaar u de details, maar enige ongerijmdheid wil ik u niet onthouden. Enerzijds lijkt Japin geraakt door de nobele ziel van de roodhuiden, getuige ’de vrouwen namen haar op, want voor het volk is iedereen gelijk’ en enkele mooie indianenvisioenen. Anderzijds lijkt het beeld dat hij van de bevolkingsgroep wil schetsen niet in overeenstemming te brengen met het vermoorden van jonge kinderen en doodmartelen van zes weken oude baby’s.
De ambitie van psychologische roman, die Japin in zijn vorige boeken haast en passant wist te verwezenlijken, wordt hier dan ook niet waargemaakt. Daarvoor blijft de roman te anekdotisch en wordt er niet genoeg aan het pure vertellen onttrokken. De vele wijsheden die de auteur zijn hoofdpersonage in de mond legt kunnen ons dan wel een milde sympathie ontlokken (geen medelijden, dat zou Granny niet gewild hebben!), maar het boek leunt daardoor bij wijlen net iets te dicht aan bij de beschouwingen van het hoofdpersonage uit ’De grote wereld’. Of hoe minderheden en mensen aan de zelfkant van de maatschappij er voor Japin blijkbaar onvermijdelijk dezelfde levensovertuigingen op na houden.
