Martina Verhoeven Quintet :: Driven – Live At Roadburn 2022

“You can’t separate the music from the people”, zei Cecil Taylor eens. Maar misschien gebeurt het soms toch, onwillekeurig, wanneer die mensen een eenheid worden die schijnbaar loskomt van hun praktijk en een collectief muzikaal gaat leviteren. Het gebeurt een paar keer tijdens deze liveregistratie van het Martina Verhoeven Quintet.

Het concert was een onderdeel van Dirk Serries’ vierdaagse als ‘artist in residence’ tijdens het voorbije Roadburn Festival. Dat is het voorbije anderhalve decennium getransformeerd van een thuishaven voor stoner, doom en postmetal, tot een uitgesproken hedendaagse meerdaagse die de deuren openzet voor geluiden uit vele windrichtingen. Aanvankelijk nog met ‘heaviness’ als gemeenschappelijke noemer, maar ook dat lijkt intussen afgezworen. Dat er nog altijd coherentie in de programmatie zit, is dan ook opmerkelijk. En voor Serries, al een paar keer te gast met projecten die min of meer in de identiteit van het festival pasten, was het ook een buitenkans om wat minder vertrouwde muziek binnen te smokkelen.

Dat gebeurde op 24 april in PaRaDoX, een van de belangrijkste jazzclubs bij de noorderburen, dat vanaf de voorbije festivaleditie ook zijn deuren openstelde. Serries’ partner Martina Verhoeven had een band rond zich verzameld met allemaal vertrouwde gezichten, die echter nooit in deze combinatie samen gespeeld hadden. Er waren een paar langlopende connecties – Serries en altsaxofonist Colin Webster kruisen elkaars paden via het Kodian Trio, in duo en een paar andere projecten, bassist Gonçalo Almeida en drummer Onno Govaert vormen samen de ritmesectie van The Attic, een trio met de Portugese saxofonist Rodrigo Amado – en een paar eerdere ontmoetingen (Govaert nam muziek op in duo met Verhoeven en Serries, terwijl Almeida nog een soloalbum uitbracht op Serries’ label), maar dit was iets nieuws.

En dan krijg je met wat geluk te maken met de magie van de vrije muziek, waarbij een band zonder repetitie, voorbereiding of eerdere concerten toch een coherent verhaal vertelt. Het gebeurt via twee langere stukken (ca. 25 en 15 minuten) en een korte toegift, waarvoor de band soms verrassend sterk freejazz-terrein opzoekt, eerder dan de meer Europese vrije improvisatie die je zou verwachten. Maar dat werkt, vanaf de prikkelende aanzet, waarin zich meteen al een spanning laat voelen onder de pianoklanken, iele gitaarscherven en saxflarden. Een lage grom begint te bijten, Verhoeven dartelt over het ivoor, percussief en kordaat. Na een minuut of drie, vier begint die muziek niet enkel te bewegen, maar lijkt het wel alsof de top van een hindernis bereikt is. Dan gaat het bergaf met de voet van de rem en een kracht die toeneemt en toeneemt.

Pik in rond de achtste minuut, als het crescendo stilaan uit z’n voegen barst, en het klinkt als teringherrie die alle kanten tegelijk uit stuitert, maar je hoort in feite het pieken van een cumulatieve beweging die aan kracht wint zoals een orkaan om dan abrupt stil te vallen (eerste ontlading bij het publiek). Gekartelde solomomenten nemen het over, de muziek wordt even teruggebracht naar kamermuziekproporties, maar dan steekt Verhoeven ook weer de kop op, met een piano die lijkt te ontwaken als een speels dier, de rest aanport, dingen omstoot en struikelt, met een muziekdoosje als komisch accent. Het duurt niet lang of de band is verwikkeld in een tweede climax. En het lijkt opnieuw alsof de muziek helemaal loskomt van vorm en moment en je vraagt je af wat die muzikanten op dat moment denken, als er überhaupt al iets gedacht wordt. Gaat er wel iets door hun hoofd of werden ze een doorgeefluik? Het is alleszins goed voor een extase die opnieuw leidt tot een immense ontlading bij het publiek.

Het tweede stuk neemt ook z’n tijd om open te vouwen, met de gestreken bas die even een donkere lyriek introduceert die wordt gespiegeld door Websters opvallend serene saxlijnen, maar toch zit er weer die onderhuidse spanning in, die belofte van iets dat eruit moet en zal komen. En dat komt, met de muzikanten als radertjes die andere radertjes in beweging houden en de elasticiteit van de muziek helemaal op de proef stellen, van de abstractie van Serries’ gewring tot het hectische gerammel van Govaert. Een repetitieve baslijn herinnert even aan Sonny Rollins “Freedom Suite” (de tweede beweging), zorgt alleszins voor een vergelijkbare, maar pakken heavier stuwing, en het is het laatste opstapje naar een verschroeiende climax met Verhoeven en Webster die het boeltje definitief aan flarden rijten.

De toegift zoekt het even bij een meer textuurgericht spel vol details dat nauwer verwant is aan de stijl van de Britse school waar de meeste van deze muzikanten zich in thuis voelen, maar krijgt ook weer een paar speelse kletsen die uitmonden in een horten en stoten en knallen dat een energiek uitroepteken achter het concert zet. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat deze muziek, die zo vaak wordt afgedaan als moeilijkdoenerij, als navelstaarderig gedoe, zo extatisch wordt onthaald door een publiek waarvan een deel vermoedelijk zelden of nooit eerder aan zoiets blootgesteld werd. Als je te maken krijgt met muzikanten die elkaar meteen vinden en samen de sprong in het diepe wagen, zonder terughoudendheid en met vertrouwen in elkaar, dan kan er iets ontstaan dat genre en noten overstijgt, dat meer te maken heeft met overgave en energie en toewijding. Om dat te kunnen horen en appreciëren zijn er maar een paar dingen nodig: oren en een onbevangen luisterhouding. Het eerste heeft iedereen, het tweede vereist wat goede wil en interesse. Driven – Live At Roadburn 2022 doet de rest. Bam.