Niet meer dan één televisieoptreden, zoveel was er slechts nodig om van Nathaniel Rateliff een wereldwijd begrip te maken. Het “S.O.B.” dat hij daar bracht, raakte overal een snaar en na jaren van akoestische rootsrock bleek het de rockversie met zijn Night Sweats die doel trof. Twee jaar later staat de sympathieke Amerikaan er opnieuw met Tearing At The Seams, een plaat die spelplezier en groepsgevoel uitademt. “Mijn manager heeft me op het hart gedrukt dat ik echt niet opnieuw een hit moest schrijven.”
enola: Om de Nederlandse singer-songwriter Emil Landman even te citeren: “Als je doorbreekt en plots voor duizend keer meer mensen dan voorheen staat te spelen, slaat de twijfel toe. Er is immers geen reden om aan te nemen dat jij ook duizend keer beter speelt, dus waar heb je dat aan verdiend?” Herkenbaar?
Joseph Pope (gitarist bij The Night Sweats): “Ik heb het lang vreemd gevonden als iemand me vroeg hoe ons plotse succes voelde. Plots? We doen dit wel al 23 jaar hé, en lang voelde het alsof we niets anders deden dan voorheen. Als er dan plots veel meer mensen opletten, is dat erg bizar. Pas in een volgende fase konden we dat ook aanvaarden. Het heeft lang geduurd voor we de schrik konden afschudden dat die mensen daar niet gewoon voor de grap stonden.”
Nathaniel Rateliff: “Er zijn de laatste jaren momenten geweest dat ik het gevoel had dat ik niet de performer was die ik moest zijn; vrienden moesten me verzekeren dat het wel degelijk een goed optreden was. Het lag aan mij, ik moest gewoon leren om op een andere manier een band met het publiek te voelen. En dat kan soms betekenen dat ik dat volk net moet negeren en we gewoon moeten spelen, ons samen amuseren. Soms is dat het eerlijkste.”
enola: Jullie waren al eeuwen aan het touren, zeker eenmaal “S.O.B.” een hit werd. Had je nog de energie om meteen aan een opvolger te beginnen?
Pope: “Je moet het ijzer smeden als het heet is.”
Rateliff: “Neen, maar we hadden geen keuze. We wilden toch het moment grijpen, nu onze eerste Night Sweats-plaat zo goed was onthaald. Vrienden van me die relatief succes gekend hebben, hebben het ook zo gedaan, maar toen ik hen dat voor de voeten wierp, reageerden ze: “Oké, maar wij waren toen wel twintig.” En wat wilden ze daarmee zeggen? (grijnst) Dus hier staan we alweer, met een nieuw album. Ik ben gewoon beginnen schrijven, zonder te overdenken wat de plaat moest worden. Er was op dat vlak geen druk. Chris, onze manager, heeft het mij met zoveel woorden gezegd: “Je moet geen nieuwe hit schrijven, maak een plaat waar je trots op kunt zijn.”
enola: Tearing At The Seams is een echt groepsalbum geworden, niet?
Rateliff: “Zeker, en dat moest ook na zoveel concerten de afgelopen jaren. We communiceerden beter dan we ooit hebben gedaan. Voor mij was het een bevrijding, ik kon plots anders gaan schrijven. Ik moet ook niet altijd zelf iets spelen: soms kan ik de groep gewoon laten doen, zoals op “Shoe Boot”. Dat nummer ontstond de eerste dag in de studio, toen Richard Swift, onze producer, voorstelde als soundcheck wat te spelen. Mark (Shusterman, toetsenist, red.) speelde een stukje orgel waar hij al even aan sleutelde en dat werd het nummer. De rest vulde in, ik zong wat en dat was het!”
enola: Terugkeren naar je folky solocarrière van voordien en niet verder rocken met The Night Sweats was geen optie?
Rateliff: “Neen. Ik had nog wel wat solonummers liggen van jaren terug waar ik even mee aan de slag ben gegaan, maar eigenlijk was dat duidelijk. En dus ben ik met de band de woestijn van New Mexico in getrokken om nieuwe muziek te maken en zijn we daarna gaan opnemen in Richard Swifts studio. Het resultaat voelde helaas niet juist: te veel ballads, te veel trieste nummers. En dat is niet wat The Night Sweats is, want ik weet dat mensen naar ons komen kijken om te dansen. We zijn dan maar voor een tweede keer naar Richard getrokken om extra nummers te schrijven die de gaatjes, waarvan ik voelde dat ze er waren, opvulden.”
enola: The Night Sweats zijn nu meer dan je begeleidingsband. Hoe heeft dat samen schrijven je relatie met hen veranderd?
Rateliff: “Door zoveel te touren, zag iedereen wat er allemaal bij komt kijken. En hoe meer we optrokken, hoe meer iedereen een stukje van de verantwoordelijkheden op zich nam om de druk wat van mijn schouders te halen. De een is beter in dit, de ander in dat, zo werkt een echte groep, als een familie waarbij je voor elkaar zorgt. Het is niet gewoon een job die je nu eenmaal moet doen.”
Pope: “Eigenlijk ging het vanzelf. Er is nooit over gepraat, het was evident dat dit een plaat zou worden waar iedereen aan bijdroeg. En dan moest er niet worden afgewogen of iedereen wel zijn ideetjes kwijt kreeg. Ego’s speelden niet; we keken gewoon wat de song nodig had. Zo besefte Luke bij “A Little Honey” dat hij met zijn gitaarlijnen in de weg liep en besliste hij om eventjes aan de zijlijn te gaan staan. Uiteindelijk is hij tóch met een geweldige lick afgekomen die wel paste. Die eb en vloed was heel natuurlijk, we vertrouwden er allemaal op dat het eindresultaat ons als band ging laten horen en dat het niet gewoon een Nathaniel Rateliff-plaat zou zijn. Het was immers geweldig om te zien hoe Nathaniel op ons steunde. Hij en ik hebben al in veel incarnaties samengespeeld, altijd dit soort album willen maken waar de som meer is dan de delen, maar het is ons nooit eerder gelukt.”
Rateliff: “Dat komt omdat we beter communiceerden dan ooit. Ik weet dat ik daar doorgaans niet de beste in ben, en soms gebeurde het dat ik niet uitgelegd kreeg wat ik wilde dat gebeurde in een song. Dan deed ik het zelf maar. Nu we een echte band zijn, moet ik dat niet meer onder woorden proberen te brengen, we voelen elkaar muzikaal aan zonder te praten. Nu kan ik of iemand anders een idee hebben, en zijn het niet altijd mijn ideeën die de song halen. Het inspireert me waar zij mee komen.”
enola: Waar komt een nummer als “Hey Mama” vandaan?
Rateliff: “Dat weet ik niet. Ik kocht een oude Gibson Acoustic, speelde er backstage wat op en stelde vast dat het klonk als ongeveer elke oude Rolling Stones-song. Toen ik die lick ontdekte, zong ik er dan ook zo’n typisch “Hey Mama” over. Geen idee waar de rest van de tekst toen vandaan kwam, dat is nu eenmaal wat soms gebeurt.”
enola: Is je moeder echt zo streng?
Rateliff: “Neen! Dat mocht ik meteen uitleggen toen mijn zus haar belde dat ik een song over haar had geschreven. Dat klopt dus niet, mama. Ook mijn oom stuurde me een berichtje dat dat nummer duidelijk niet over haar ging. Ze was echt niet zo streng, we hebben een geweldige relatie zelfs. Natuurlijk heeft ze wat dingen in haar leven gedaan die ik anders had aangepakt, maar hé, dat is het leven.”
enola: ’t Is eerder jij die jezelf flink toespreekt dus?
Rateliff: “Ja, of nog meer: ik die zo’n mogelijk scenario verzin waarin ik naar huis bel, klaag over het leven en een verbale klets rond de oren krijg van mijn moeder dat als ik me niet goed voel, ik duidelijk nog niet hard genoeg gewerkt heb. Het gaat me om dat idee van niet te mogen opgeven. Als het moeilijk is en je twijfelt over opgeven, bekijk het dan ook eens anders: er is nog zoveel meer dat je zou kunnen doen.”
Pope: “Het is echt niet omdat het ons nu muzikaal voor de wind gaat, dat we niet meer in de knoop kunnen zitten. In ons persoonlijke leven zit soms nog altijd vrij veel fout en dat contrast kan hard zijn. Ik hoor Nathaniel praten en herken dat gevoel, de frustratie dat je nooit ergens lijkt te raken, maar dat het ploeteren blijft. Er is altijd een nieuwe drempel waar je over moet en dat is oké.”
enola: Waarom moest Tearing At The Seams de titel worden?
Rateliff: “We hadden geen idee voor een titel en waren er serieus mee aan het lachen van bon, dan moet het maar LP2 worden, zoals Led Zeppelin ooit deed, en dat is ook lang zo gebleven. “Tearing At The Seams” was uiteindelijk het laatste nummer dat we opnamen bij Richard Swift en het werd een paar momenten lang zowat ons favoriete nummer. Toen heb ik de tekst aangepast zodat hij meer onze situatie en die van de wereld reflecteerde, en kwam die titel. Meteen was duidelijk: het wordt niet LP2, maar Tearing At The Seams.”
Pope: “Het is gek dat we ons niet bewust waren van hoe belangrijk die laatste sessie was voor we ze deden. Uiteindelijk zijn er vijf of zes songs van toen nog op de plaat beland. Nochtans waren we niet ontevreden met wat we op dat moment in handen hadden, maar op een of andere manier vulden ze aan wat er nog ontbrak. Toen we de laatste noten van “Tearing At The Seams” speelden, moest ik zelfs naar adem happen, zo verrast was ik door hoe goed het was. Het voelt als een nummer dat voor iedereen bedoeld is: het gevoel dat alles op dit moment uit elkaar aan het vallen is, dat we moeten samenkomen en elkaar niet mogen wegduwen of alles gaat naar de vaantjes.”
enola: Met je working class-achtergrond sta je vaker aan de andere kant van de ideologische kloof dan veel mensen die naar je muziek luisteren. Voel je de plicht om die spanning te overbruggen?
Rateliff: (aarzelt even) “Ik weet dat veel mensen die naar mijn muziek luisteren er waarschijnlijk een ander wereldbeeld op na houden dan ik, maar “Shut up and play the songs” is niet helemaal wat ik wil. Ja, we zijn hier in de eerste plaats om een groep te zijn, maar tegelijk geeft ons dat ook een platform. Ik zoek hoe ik dat kan gebruiken als een element om vooruitgang te creëren, in plaats van de treurige toestand waar we ons nu in bevinden in stand te houden. We moeten ons idee van gemeenschap uitbreiden en minder nationalistisch zijn. We hebben nood aan een wereldgemeenschap.”
“Maar je hebt gelijk: ik wil dat doen op een manier die working class-mensen niet vervreemdt, want ze hebben al niemand die hen echt steunt. We proberen het nu met kleine dingen, door te werken met daklozen, kinderen muziek te leren spelen en te werken rond armoede en ongelijk loon. Weet je, Joseph en ik hebben tien jaar in een fabriek gewerkt en de mensen waar we toen mee werkten, zitten daar nog steeds. Er zijn gewoon geen kansen voor dat soort laagopgeleide mensen en ik hoop dat ik op een of andere manier kan zorgen dat die er wel komen. Ik ben aan het uitzoeken hoe het moet, vooral door met hen te praten. Volgens mij is dat immers de enige manier om te helpen: luisteren naar wat ze echt nodig hebben.”
enola: Ik kan me voorstellen dat “Tearing At The Seams” misschien ook op jezelf sloeg, dat de situatie je de laatste jaren zo boven het hoofd is gegroeid dat je ook niet altijd meer kon volgen.
Rateliff: “Het is soms een mindfuck geweest, dit succes. Ook nu nog altijd, het vraagt veel zorgen om nu bijvoorbeeld twee jaar vooruit te plannen, een plaat te maken waar ik zolang mee moet touren. En de vraag hoe ik mezelf gezond kan houden in die mallemolen, mijn hoofd niet op hol laat slaan, maar net de kans erin te zien die het is.”
enola: Hoe belangrijk is het dat Joseph er altijd bij was op je parcours?
Rateliff: “We hebben samen veel doorstaan, maar er is een tijd geweest, net voor die eerste Night Sweats-plaat, waarin Joseph ook niet meer wist of hij dit nog lang kon volhouden. Ook toen de boel dan toch aantrok, was dat er nog, maar hij besloot om het toch minstens nog een jaar aan te zien. En kijk: hij is er nog steeds. Ik denk niet dat ik het zonder hem zou hebben gekund; Joseph is bij momenten de stem van mijn rede. Ik denk niet dat ik de laatste paar jaar was doorgekomen zonder zijn hulp en de steun van de rest van de band.”
Pope: “Ik denk dat wij door de jaren heen op elkaar hebben kunnen leunen, ten goede en ten kwade. Maar van bij het begin, toen we samen dezelfde jobs deden en Nathaniel nog akoestische muziek maakte, was er altijd het gevoel dat ik hem wilde helpen, dat we dit samen moesten doen.”
