Met titels als The Big Short, Margin Call en 99 Homes heeft de filmwereld de laatste jaren regelmatig geprobeerd om een analyse te maken van de financiële crisis die begon in 2008. Heel wat films probeerden de oorzaken in al hun complexiteit uit te leggen aan een groot publiek, terwijl anderen zich concentreerden op de veel eenvoudiger, tragische gevolgen ervan. Mr Robot, bij uitstek de nieuwe dramaserie waar in 2015 het meeste rond te doen was, zet een logische volgende stap, door een gefictionaliseerde blik te bieden op het Occupy Wall Street-tijdperk. De serie is resoluut gebaseerd in een pessimistische post-2008 wereld, waarin de slachtoffers van de crisis achteloos opzij geschoven zijn door de verantwoordelijken ervoor; een waarin de financiële crisis misschien dan wel stilaan is weggeëbt, maar waarin de morele en emotionele crisis onverminderd verder woekert.
Rami Malek speelt Elliot Alderson, een eenzame, altijd in zijn hoodie verstopte hacker die overdag werkt voor Allsafe, een kantoor dat instaat voor de digitale veiligheid van grote bedrijven. Na zijn uren speelt hij vigilante, door stalkers, pedofielen en ander tuig te hacken en over te leveren aan de politie. Op een dag wordt Elliot aangesproken door een man die zich Mr Robot laat noemen (Christian Slater) en die aan het hoofd staat van een groepje hypergetalenteerde hackers: fsociety, een overduidelijke riff op Anonymous. Hun doel is om de grootste multinational ter wereld, E-Corp (ook wel bekend als Evil Corp), volledig plat te leggen en op die manier de hele Amerikaanse economie als het ware te resetten. Elliot laat zich inlijven bij fsociety, maar die beslissing doet zijn sowieso al wankele mentale gezondheid niet veel goed.
Vanuit die premisse construeert Sam Esmail, de creator van de serie, een complex kluwen van verhaallijnen, dat op puur narratief niveau niet altijd even eenvoudig te volgen is – tenzij je toevallig zelf een hacker bent, wellicht – maar dat thematisch wél veel coherenter is dan de meeste tv-series. Het basisidee is dat de “top één procent van de top één procent” zowat de hele wereld in handen heeft, dat privacy een illusie is geworden en dat we allemaal meedraaien in een mallemolen die door anderen wordt gecontroleerd. Op die manier neergeschreven klinkt dat wellicht pathetisch en naïef, een puberale fuck you in de richting van het kapitalisme. Strikt genomen is het dat ook, maar Esmail is zich gelukkig steeds bewust van de ironie die eigen is aan die thematiek. De hoofdpersonages spenderen hun halve leven op hun dure computers en zijn trots op de processorsnelheid van hun smartphone – exact het soort producten dat heeft geleid tot het verlies aan privacy en vrijheid dat ze aanklagen. In die zin plegen de millenials van fsociety een soort collectieve vadermoord: ze zetten zich af tegen de maatschappij die hen zelf heeft gevormd tot wie ze zijn.
Het anker van de serie is Rami Maleks monotone, lethargische voice-over, die bewust herinneringen oproept aan die van Edward Norton uit Fight Club (“I am Jacks burning rage”), een film waar Mr Robot sowieso veel van zijn mosterd heeft gehaald. Nog los van de narratieve invloeden, zit er een gelijkaardige woede in de serie, een boze teleurstelling over de wereld. Hoewel de narratieve invloeden duidelijker zijn – tijdens een van de laatste afleveringen van het eerste seizoen gebruikt Esmail zelfs een instrumentale versie van Where is my Mind op de soundtrack, een rechtstreekse knipoog naar het einde van die film. Wie vertrouwd is met Fight Club, zal een belangrijke plottwist dan ook al ruim voorhand kunnen voorspellen – zo ruim op voorhand zelfs, dat we niet eens met zekerheid durven zeggen of Esmail het tout court wel had bedoeld als een verrassing.
Ook de beeldvoering is schatplichtig aan David Fincher – sinds Zodiac is Fincher namelijk overgeschakeld op een klinische, ultrascherpe HD-look die het effect heeft om zijn settings kouder en onpersoonlijker te maken en daardoor meer teneerdrukkend voor zijn personages; van de onherbergzame, gevaarlijke duisternis in Zodiac tot de steriele kantoren van Facebook in The Social Network. Esmail neemt die techniek over, maar voegt daar aan toe dat hij regelmatig zijn personages in een hoek van het scherm kadert. Tegen de conventies van de framing in, plaatst hij zijn acteurs aan de rand van het beeld, waardoor het grootste deel van het scherm wordt ingenomen door het decor. Op zich is dat een clevere manier om het isolement van de personages te benadrukken – allemaal zijn ze eenzaam, allemaal zitten ze op hun eigen manier gevangen – maar Esmail is wel héél gek op dat visueel motiefje en gebruikt het zo vaak dat het soms op het randje van het irritante is.
Christian Slater is zonder meer de grootste naam in een cast van jong geweld, dat voordien wel al enkele bijrollen speelde in bekende films (zo zat Rami Malek al in Short Term 12 en Need for Speed, terwijl Portia Doubleday in Her en de remake van Carrie optrad), maar hier voor het eerst de kans krijgt om een verhaal te dragen. Maleks vertolking is, puur door de aard van het personage, bewust wat eentonig, waardoor de zeldzame scènes waarin hij emotie mag tonen, eens zo krachtig worden. Doubleday heeft aanvankelijk niet zo veel te doen, maar bouwt gestaag haar personage op, wat vooral naar het einde toe voor enkele knappe scènes zorgt. Hetzelfde geldt voor Carly Chaikin, die Darlene, een van de hackers van fsociety speelt. Ook haar rol wordt belangrijker naar het einde van het seizoen en krijgt meer schakeringen.
Hoezeer Mr Robot zich ook in bochten wringt om origineel uit de hoek te komen, uiteindelijk is de serie te duidelijk beïnvloed door zijn voorgangers om echt te verrassen. Vormelijk zit het wél vrij sterk in elkaar: de manier waarop Sam Esmail speelt met de verwachtingen van zijn publiek is geestig, de beeldvoering is derivatief maar in ieder geval minder saai dan die van de meeste tv-drama’s, en omdat Esmail bijna alle afleveringen zelf heeft geregisseerd, heeft de serie ook een meer persoonlijke sfeer dan veel andere. Mr Robot heeft zo zijn gebreken, maar hij voelt tenminste niet aan als een een product dat door een comité is samengesteld. Er zit visie achter, en dat is veel zeldzamer dan de competentie die je doorgaans ziet op tv.
