Een vluchtige blik op de museumshop van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Brussel onthult een terechte focus op kunstenaars van ons eigen ‘nationale’ verleden: klinkende namen als Rogier van der Weyden of Pieter Bruegel zwaaien hier de scepter. Dat de eigenlijke collectie nog veel meer te bieden heeft, bewijst de expo Disegno & Couleur, een ietwat aparte bloemlezing van de Italiaanse en Franse tekenkunst van de 16de tot en met de 18de eeuw.
Een introductiepaneel wil de recreatieve museumbezoeker kennis laten maken met een aantal belangrijke kunsthistorische concepten, maar blijkt ontoereikend voor de complexiteit van sommige termen. Zo wordt “disegno” nogal vaag verklaard als de “bezielende kracht die de verschillende kunsten verbindt”. In werkelijkheid gaat het om de eerste prille tekening die aan de basis lag van menig belangrijk grafsculptuur, fresco of schilderij; een ontwerp waarin de kunstenaar als het ware zijn onderwerp voorzichtig besnuffelde. De oppositie tussen Firenze en Venetië, die respectievelijk de heldere lijnvoering en het kleurgebruik als hoogste goed voor zo’n “disegno” inschatten, had eveneens meer geduid moeten worden. Het is namelijk die oppositie — die zijn weerslag vond in het Franse17de-eeuwse conflict tussen de zogenaamde poussinisten en rubenisten — die de rode draad had moeten vormen van de tentoonstelling. Voor de nietsvermoedende kunstliefhebber bevat de expo gewoon vijfenzeventig nooit eerder vertoonde, maar steengoede tekeningen.
Want dat de tekeningen stuk voor stuk van topkwaliteit zijn, kan niemand ontkennen. Een absolute meerwaarde vormt de uitleg bij elk werk over het materiaaltechnische aspect, waarbij de oplettende toeschouwer iets bijleert over de uiteenlopende tekeninstrumenten van de 16de tot de 18de eeuw: van galnoteninkt naast rood, zwart en wit krijt tot de gewassen pentekening. Een ander pluspunt van de expo is het diverse palet aan stijlen. Zo verbeeldt Federico Zuccaro uiterst gedetailleerd twee mannen van hoge adel in zijn fragmentaire kopie naar “Het geschil tussen de heilige Katharina en de godsgeleerden van Alexandrië”, maar kiest een anonieme leerling van Luca Cambiaso resoluut voor een snelle en ruwe schets in zijn ontwerp voor “De Graflegging”.
Ook de thema’s gaan erg breed. Religie haalde in de 16de eeuw nog altijd de bovenhand, mede dankzij de inzet voor kunst van de Contrareformatie van de Katholieke Kerk. Hier zijn enkele prachtige voorbeelden van terug te vinden in de thematiek rond de onthoofding van Johannes de Doper, de Maria-Tenhemelopneming of het lijden van Sint-Sebastiaan. Maar in dezelfde periode ontstond een belangrijke onderstroom van kunstenaars die zich zouden richten op mythologische en profane motieven. Zo vormt “De farao en zijn leger verdrinkend in de Rode Zee” van de hand van Jean Cousin de Oude een wervelend spektakel en met zijn sublieme details een ware lust voor het oog.
Toch mist de expositie een duidelijke verhaallijn. Data van de werken zelf ontbreken en de curatoren hoppen lustig van stijlperiode naar stijlperiode. Dat alles maakt van Disegno & Couleur misschien een aangenaam tussendoortje, maar helaas geen volwaardige expositie. Een gemiste kans, maar voor wie zijn horizon nog steeds beperkt is tot diezelfde Van der Weyden en Bruegel misschien toch een mooie onderdompeling in de Franse en Italiaanse virtuositeit.
Disegno & Couleur loopt nog tot 18 mei 2014 in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Brussel.
