Met de expo Duane Hanson. Sculptures Of The American Dream verkent het museum van Elsene grondig de doorsnee middenklasse van de Amerikaanse samenleving. Met glasvezel, vinyl, acrylverf, wat accessoires en een model markeert de kunstenaar de frappante keerzijde van een onhoudbaar vooruitgangsgeloof.
Vanaf 1966 creëerde Duane Hanson — samen met onder andere Chuck Close en John De Andrea, pioniers van het hyperrealisme — via zijn “lifecasting”-techniek levensechte figuren uit glasvezel en vinyl. Wie echter komt voor een John F. Kennedy à la Madame Tussauds mag rustig thuis blijven. De verschillende sculpturen, afgietsels van gewone mensen waartussen de toeschouwer wandelt, overstijgen de werkelijkheid in hun koele en afstandelijke benadering van het leven en confronteren de toeschouwer op die manier des te meer met de bittere realiteit ervan. Zo laat “Queenie II”, een beeld van een corpulente, Afro-Amerikaanse poetsvrouw, de toeschouwer meteen met een immens gevoel van desillusie achter. Haar lichaamstaal, uniform en poetskar stralen een uitzichtloos bestaan uit, vastgeroest in de banaliteit van alledag.
“Ik kopieer het leven niet. Ik maak een balans op van de menselijke waarden.” Zijn esthetiek van het laag-bij-de-grondse is dus bewust politiek, en de kunstenaar lijkt het niet te kunnen laten dit te benadrukken in zijn veelvuldige citaten, die misschien al te aanwezig prijken op de muren van de expositie. Duane Hanson zelf ziet het in kaart brengen van de middelste lagen van de bevolking als een oppositie tegen de opdringerige, maar onbereikbare Amerikaanse droom van de selfmade man. Tegelijk vertonen de sculpturen een zekere berusting in hun eenvoud. Waarom zou de “Flea Market Lady” niet tevreden zijn met het verkopen van oude spulletjes op een zonnige dag? Kan de “Housepainter” niet gewoon genieten van het beschilderen van muren? Evenzeer als een manifeste strijd tegen de druk van het kapitalisme, vormt Sculptures Of The American Dream een lofzang op de sobere en simpele mens.
Toch bevatten niet alle sculpturen een les in levensechtheid. Niet alleen het politieke aspect verdwijnt vaak op de achtergrond, ook de kwaliteit van de werken zelf varieert. De onderuit gezakte oude dame in “Old Lady In Folding Chair” uit 1976 geeft nog altijd een indruk van gekunsteldheid en ook de teleurstelling na het protest dat de “Chinese Student” uit 1989 moet verbeelden, is erg ongeloofwaardig. De gedateerde accessoires en kledij — neem bijvoorbeeld de gigantische brillen die zo typisch zijn voor de jaren tachtig — spelen echter een bepalende rol in de afname van het realistische karakter. De toeschouwer kijkt vanuit de 21ste eeuw naar deze sculpturen als getuigenissen van een tijdperk dat voorgoed voorbij is.
Het gedeelte “Het afgietsel van het lichaam en de kleur” gunt de toeschouwer een blik achter de schermen. Als de polaroidfoto’s die het proces van model tot sculptuur optekenen nog enigszins de nieuwsgierige toeschouwer bevredigen, dan zijn de posters van de eerste exposities van Hanson, alsook de praktisch onverstaanbare videofragmenten over de kunstenaar verre van een meerwaarde. Bovendien wekken de diffuse opstelling van de objecten samen met de verschillende taalfouten in de op de muren aangebrachte citaten vaak een behoorlijke portie ergernis op.
Ondanks die jammerlijke presentatie functioneert Sculptures Of The American Dream als een goede eerste kennismaking met het hyperrealisme van de jaren tachtig. Wie vandaag het werk van Ron Mueck al heeft mogen aanschouwen, zal niet meer van zijn sokken worden geblazen bij de sculpturen van Hanson. De kracht in zijn oeuvre schuilt dan ook niet zozeer in de realiteit, als wel in de herkenbaarheid van een onopvallende middenklasse of — voor de oudere bezoekers — van een voorbij verleden. Het treffendst zijn de beelden dan ook in hun volkomen trivialiteit. Beelden waarvan men zou zweren dat ze net nog door de straten van Elsene kuierden.
Duane Hanson. Sculptures Of The American Dream loopt nog tot 25 mei 2014 in het Museum van Elsene, Brussel.
