Het gaat goed met de Denen. Niet alleen stonden ze enkele jaren geleden te boek als de gelukkigste mensen ter wereld, nu hebben ze op die wereld ook nog een nieuw succesvol exportproduct losgelaten. Na de kleine zeemeermin en Noma: ‘Forbrydelsen’. Europa zwichtte in trosjes voor de donkere misdaadserie uit 2007. Eerst palmde ze de Scandinavische buurlanden in, nadien volgden Duitsland, Oostenrijk en Frankrijk. Uiteindelijk gingen ook ons land en het Verenigd Koninkrijk voor de bijl. Een remake voor de Amerikaanse markt bleef uiteraard niet uit.
Forbrydelsen is Deens voor ‘de misdaad’, maar de serie verscheen in het buitenland onder de titel ‘The Killing’. Toch een beetje een gemiste kans als u het ons vraagt, want zeg nu zelf, is ‘misdaad’ niet een meer rekbare en bijgevolg interessante notie dan het oppervlakkige ‘moord’ of, zo u wil, ‘doding’? Een mens moet heus geen wetten overtreden om een misdaad te begaan, dat laat ‘Forbrydelsen’ alvast erg duidelijk blijken. Maar goed, das Auge isst mit, en dat ‘The Crime’ niet half zo sexy had geklonken als ‘The Killing’ geven we deemoedig toe. We zijn geen onmensen.
Kopenhagen, 3 november. Politie-inspectrice Sarah Lund (Sofie Gråbøl) is begonnen aan haar laatste dag voor ze met haar Zweedse vriend en haar zoon naar Stockholm verhuist. Alsof het lot er echter persoonlijk een hand in had, wordt uitgerekend vandaag het lijk gevonden van de 19-jarige Nanna Birk Larsen, waardoor Lund besluit haar vertrek nog even uit te stellen. Samen met haar would-be-vervanger Jan Meyer (Søren Malling) bijt ze zich vast in de zaak. Ondertussen bevindt Kopenhagen zich, een kleine maand voor de verkiezingen, middenin een venijnige strijd. Rising star Troels Hartmann (Lars Mikkelsen) neemt het op tegen zittend burgemeester Poul Bremer. En, toeval of niet, net nu wordt dat lijk van Nanna gevonden. In een auto van Hartmanns campagnekantoor dan nog… Wat begint als een verhaal over de moord op een jong meisje en de impact op haar intieme familiekring, dijt als een inktvlek uit over de hele stad, tot in de hogere geledingen. Op die manier toont ‘Forbrydelsen’, naast de angsten van de kleine man, de uitwassen van een opgejaagd politiesysteem en een te gulzig media-apparaat en zoomt het in op de vaak weinig flatterende wereld van de politiek. De makers hebben goed opgelet toen ze naar ‘The Wire’ keken.
Te oordelen naar de relatief trage ontwikkeling van het verhaal, de zorgvuldige uitwerking van de personages en de grimmige, donkere sfeer, schrijft ‘Forbrydelsen’ zich dankbaar in in de Scandinavische filmtraditie. De makers hebben bewust beslist niet rond de zwaarwichtigheid van het onderwerp heen te fietsen – een moord gebeurt immers nooit in een emotioneel vacuüm. In elk van de drie grote verhaallijnen doemt achter de kleine succesjes die de protagonisten boeken bijna altijd de donkere schaduw van de moordzaak op. Lunds haast fanatieke obsessie om de zaak op te lossen weegt zwaar op haar privéleven. Troels Hartmann krijgt in volle verkiezingsstrijd af te rekenen met prangende gewetensconflicten. En dan is er natuurlijk het verdriet van Theis en Pernille Birk Larsen, Nanna’s ouders. Die keuze om vaak de vertwijfeling of het lijden van de personages in beeld te brengen, geeft ‘Forbrydelsen’ een veel breder perspectief dan de doorsnee misdaadserie. Op die manier krijgen we ook de kleine kantjes van de mens te zien, die in ons allemaal aanwezig zijn, maar die we liever verborgen houden. Bijna niemand komt de zaak Nanna geheel zonder kleerscheuren door. En net daardoor kan je jezelf als kijker met zo goed als alle personages identificeren, wat niet zelden leidt tot hartverscheurende televisie. Zo bijvoorbeeld aan het einde van de eerste aflevering: een absoluut kippenvelmoment zoals ik persoonlijk er nog maar zelden een ervaren heb.
(Voor onversaagde taalmaniakken zoals wijzelf is het bovendien een verademing hun Indo-Germaanse fantasieën voor een keer te kunnen botvieren op dat onaardse Deens in plaats van het Engels. Met al die glottisslagen en oa’s en eu’s hadden de personages – zeker in het begin – net zo goed een onheilige mengvorm van Japans en Farsi kunnen bezigen zonder dat ik er een jota meer van had verstaan. Wat een heerlijke taal!)
De serie – althans het eerste seizoen ervan – telt niet minder dan 20 afleveringen van ongeveer 60 minuten, die elk één dag van het moordonderzoek weergeven. Het valt in geen toonaarden te ontkennen dat de makers daarvoor leentjebuur speelden bij ’24’, maar dat nemen we hen hoegenaamd niet kwalijk. Het is waarschijnlijk de combinatie van Scandinavisch thrillergehalte en Amerikaanse vertelstructuur die het belangrijkste ingrediënt is geweest voor de succesformule die ‘Forbrydelsen’ overzees bleek te zijn. En die vertelstructuur wérkt ook effectief. De afzonderlijke afleveringen zijn ontzettend pienter in elkaar gestoken: ze hebben een goed uitgewerkte spanningsboog en eindigen bijna allemaal met een cliffhanger die je tegen wil en dank meezuigt in de volgende aflevering. (En dan die fantastische muzikale outro!) Nadat ik de eerste 10 afleveringen achter de kiezen had, was ik zo overdonderd – en, toegegeven, deels beïnvloed door de overweldigende reviews die de serie gekregen had – dat ik me klaar hield om mezelf volledig te verliezen in het vervolg…
Maar (1): dan moet je dus door nog eens 10 aflevering heen… Waarom de makers er per se 20 wilden uitpersen, mag Joost weten. Regel één van alle scenaristencursussen: kill your darlings. Bij aflevering 11 houd je weliswaar nog steeds op het puntje van je stoel je adem in, maar daarna begin je stilaan te beseffen dat ondertussen half Kopenhagen al langs die ondervraagkamer gepasseerd is, terwijl de politie miskleun na miskleun blijft begaan. Tegen dat de ontknoping – die ik trouwens sowieso een beetje teleurstellend vond – dan eindelijk in zicht is, heeft die wildgroei aan verdachtmakingen als resultaat dat je niet meer op het puntje van je stoel, maar half onderuitgezakt in je zetel zit.
Maar (2): desondanks is ‘Forbrydelsen’ de moeite van het bekijken dubbel en dik waard. Die zwakke eindspurt hoeft in principe niets af te doen aan de prikkelende inventiviteit van het eerste deel. Het thema grijpt je staalhard bij de keel en de acteurs leveren stuk voor stuk een topprestatie af, waardoor de emoties je als een vlijmscherp mes door de huid snijden. Misschien spijtig dat de verwachtingen net te veel waren opgeklopt, maar toch: de doorsnee misdaadserie kan hier wat van leren. En wie weet mag ‘Witse’ zich dan binnenkort als International Emmy Award nominee op de borst kloppen.
