Het Vlaams Audiovisueel Fonds rolt dit najaar de rode loper uit voor de Vlaamse film. Met ‘Vlaamse film. Grenzeloze cinema’ wil het VAF vier films van eigen bodem een commercieel duwtje in de rug geven. Het is ook goed nieuws voor de bioscoopuitbaters die met deze actie terug wat meer volk in de zalen mogen verwachten na de moeilijke coronajaren. Ritueel, de nieuwste film van Hans Herbots, mag de aftrap geven. Het is een straffe rolprent die bewijst dat het VAF niet alleen met kwantiteit, maar ook met kwaliteit wil scoren.
Herbots zocht en vond opnieuw inspiratie bij Mo Hayder, de Britse thrillerschrijfster, van wie de cineast eerder al The Treatment naar film transponeerde. Waren er in De Behandeling uit 2014 echo’s te bespeuren van de pedofilieschandalen die België in de jaren ’90 op zijn grondvesten deden daveren, dan kiezen de makers deze keer voor de frontale aanpak door de huidige en de vroegere wandaden in Congo, de voormalige Belgische kolonie, voor het voetlicht te brengen. Het levert de film een urgentie op die we niet meer gezien hebben sinds Niet Schieten van Stijn Coninx uit 2018.
Kiki, een duikster van de civiele bescherming, vist tijdens een van haar opdrachten een afgehakte hand op uit een Brussels kanaal. Als Nick Cafmeyer – die sinds De Behandeling blijkbaar gepromoveerd is tot commissaris – erbij wordt gehaald, denkt deze direct in de richting van het drugsmilieu. Kiki heeft een ander idee en het onderzoek dat ze voert, zorgt ervoor dat ze in een maalstroom terecht komt waarbij haar persoonlijke leven onzacht in aanraking komt met ‘het politieke en economische leven’ dat sommige Belgen nog steeds leiden in Congo.
Het werd hier en daar al geopperd in de pers dat het bijzonder verfrissend is om Marie Vinck, die de rol van Kiki speelt, nog eens op het witte doek te zien. Een opmerking waar wij ons volledig bij aansluiten. Vinck speelt Kiki als een eenentwintigste-eeuwse vrouw die met de beide voeten in de maatschappij van vandaag staat en niet louter als ‘love interest’ voor de heer Cafmeyer moet dienen. De verhaallijnen rond Kiki zijn zelfs zo interessant dat commissaris Cafmeyer bijna volledig naar het tweede plan wordt geschoven. Een feministische insteek die ongetwijfeld aansluit bij huidige tendensen. Het is, wat zijn personages betreft, niet de enige ingreep die Herbots doorvoert. Zo volgen we ook de jonge drugsverslaafde Jonas, gespeeld door opkomend talent Willem Herbots, van wie we in eerste instantie niet goed weten wat zijn rol in het verhaal is. Als in de tweede helft van de film de puzzelstukjes in elkaar beginnen klikken, is de ‘pay-off’ dan ook vrij groot.
Handen zijn het visuele ‘leidmotief’ van deze film. Vlaamse handen die in elkaar grijpen tijdens een stomende vrijpartij, maar even goed afgehakte Congolese handen als vergelding voor het niet halen van de rubberquota tijdens de koloniale periode. Visuele ambiguïteit botst met narratieve ambiguïteit. Daders worden slachtoffers en slachtoffers worden daders. In het eendimensionale Marvel-universum waar we vandaag in leven en waar acties weinig of nauwelijks consequenties hebben, is het zeer aangenaam om vast te stellen dat de cinema van eigen bodem deze blockbusters op vlak van creativiteit en intelligentie ruimschoots overstijgt. De wereld is er alleen maar complexer op geworden en deze film heeft het lef om die complexiteit in al zijn multiculturele gedaantes te omarmen.
Ritueel is een onderhoudende en sterk geacteerde politiethriller die het populaire genre gebruikt als springplank om de discussie over ons koloniale verleden open te breken. Het toont eveneens aan dat de weg vanaf nu openligt om onze nationale trauma’s op film te vatten en op een cinematografische manier te experimenteren met genres en stijlen. Heizel, het volgende project van de regisseur, lijkt alleen maar te bevestigen dat Herbots de ingeslagen weg wil verderzetten.
