Met Camera Exotica neemt het Antwerpse FotoMuseum een klassiek thema en keert het binnenstebuiten. De ander, het vreemde, het exotische vanuit vijf invalshoeken bekeken.
De gemiddelde museumbezoeker staat met open mond te gapen als hij opvangt hoeveel objecten een museum zoal in zijn depots heeft zitten. In het geval van het relatief jonge FoMu overschrijdt dit reeds de grens van 500.000 kunstvoorwerpen. Slechts een fractie van de gehele collectie haalt het tot de permanente tentoonstelling en een al even onwaarschijnlijk aantal haalt het na aankoop zelfs nooit tot de tentoonstellingsruimte. Voor de momenteel lopende tentoonstelling Camera Exotica ging men het dan ook niet te ver zoeken. Het FotoMuseum doorspitte zijn eigen schatkist en kwam boven met een interessant overzicht ‘exotische’ beelden én enkele pareltjes.
Een eerste wand, behangen met foto’s van niet-Europese stammen en volkeren die op systematische wijze zijn vastgelegd in profiel en zijaanzicht, zou de bezoeker haast doen twijfelen of men nu een fototentoonstelling binnen struinde, dan wel een basisles in de geschiedenis van de Westerse antropologie. Het stille onbehagen dat zich langzaam maar zeker aan de ongeoefende culturele voyeur en al te politiek correcte eenentwintigste-eeuwse mens zou opdringen, wordt enkel afgehouden door het woordje uitleg, te vinden aan de start van de rondgang. Een eerste categorie ‘wetenschap en verbeelding’, zo leest men, toont hoe de fotografie in zijn begindagen bijdroeg aan de beeldvorming van het exotische. De scheidingslijn tussen wij en zij, het Westen en de andere, kon niet scherp genoeg getoond worden. Via werken van het begin van de fotografie tot pakweg de jaren 1960 wordt de bezoeker een blik gegund op de houdingen die het Westen afwisselend in relatie tot het exotische doorliep: van het reeds vermelde wij-zij perspectief, gekenmerkt door de koloniale- en wereldtentoonstellingsgekte, tot de verheerlijking van hun exotische karakter getypeerd door de plotse populariteit van Oosterse personages en settings in het theater en de cinema van de jaren dertig van de twintigste eeuw.
Naast de vroege ‘objectieve’ registratiefotografie, zijn er vooral veel portretten en sfeerbeelden in de opstelling te vinden. Warme, menselijke weergaven met een sterke nadruk op klederdracht en haartooi, tradities, sacrificaties, etc. Interessant is dat men bij het uitdenken van de tentoonstelling niet enkel aandacht had voor het relevante fotografische materiaal dat ongetwijfeld in overvloed te vinden is in hun collectie, maar ook dacht aan het insluiten van filmfragmenten, affiches, pagina’s uit magazines en nieuwsbladen. Tussen de Congolese affiches valt zo de titel van Edward Steichens befaamde fotoproject Family of Man op, al prijkend op één van de gepresenteerde bladen. Ook tussen de dozijnen anonieme foto’s zijn er af en toe werken te vinden van al te bekende fotografen. Men denkt bijvoorbeeld aan Cartier-Bresson. Enkele malen duiken er met doeken bedekte werken op aan de wand. Hoewel het een ongewoon zicht is voor de doorsnee bezoeker die na enige ogenblikken dan toch aarzelend het doek oplicht, is het een lovenswaardig initiatief aangezien op deze manier de kwetsbaarste stukken zorgvuldig afgedekt kunnen worden van het licht en tegelijkertijd de bezoeker wel de mogelijkheid wordt geboden deze anders moeilijk te exposeren werken te zien.
Hoewel gevarieerd, knap samengesteld en duidelijk gedocumenteerd, is Camera Exotica geen must-see te noemen. Als een mooie tijdelijke aanvulling op de permanente tentoonstelling die zich strategisch gepositioneerd in de tegenoverstaande zaal op dezelfde verdieping bevindt of een aangenaam extraatje op de momenteel lopende hoofdtentoonstelling Power! Photos! Freedom!, is ze het oordeel ‘geslaagd’ wel waard.
Camera Exotica loopt nog tot 9 juni 2013 in FotoMuseum, Antwerpen.
