Moe van het vele kijken, is er niets leuker dan op een tentoonstelling even stiekem te luisteren naar wat andere bezoekers te vertellen hebben. “Nou, er valt hier best wel wat te zien,” fluistert een oudere man tegen zijn verdacht jonge vriendin, terwijl een beetje verder een moeder haar baby de borst geeft en de rest van haar kroost kirrend op een gekleurd speelmatje rondkruipt. Dat is wel het minst wat je kan zeggen over Neo Rauch. The Obsession of the Demiurge. Selected Works 1993-2012. in Bozar.
Omdat Brussel een stad vol tegenstellingen is, loopt er tegelijk met Kandinsky & Russia een grote retrospectieve van de relatief onbekende figuratieve kunstenaar Neo Rauch (°1960, Leipzig). Nog voor je toegangsticket gescheurd is, weet je waar je als bezoeker aan toe bent: gigantische doeken hebben de eerste zalen ingepalmd. Het contrast met de vorige tentoonstelling in Bozar kan niet groter zijn. Waar Constant Permeke op twee boerenklompen in de drassige modder ploetert, baadt het Paleis voor Schone Kunsten nu in een zee van kleur en licht.
Het is wel even wennen aan de opstelling van de tentoonstelling. Van zaal naar zaal reis je terug in de tijd. Het lijkt logischer om de kunstenaar vanaf zijn beginjaren te zien groeien, maar curator Harald Kunde vat de term “retrospectieve” letterlijk op. Hij neemt je mee op tijdreis naar 1993 — het jaar waarin Rauch voor het eerst met zijn werk naar buiten kwam — en als je in de laatste zaal bent aangekomen, kan je niet anders dan in iedere zaal nog even stil te staan. Niet alleen omdat er Ikeagewijs geen snelle weg naar de uitgang is, maar vooral omdat je met wat achtergrond meer geniet van de nieuwe schilderijen en zelfs weer verlangt naar de imposante kleurcomposities van de eerste zalen.
Gelukkig had Claude Blondeel ons gewaarschuwd: denk vooral niet te veel na bij wat je ziet, maar kijk en geniet. Hij heeft een punt. Natuurlijk herken je de sociaal-realistische sfeer van het Oost-Duitsland waar Rauch opgroeide, maar uiteindelijk blijven de schilderijen precies wat ze zijn: samenraapsels van beelden die Rauch bij elkaar heeft gedroomd. Dat maakt dat nostalgie en surrealisme hand in hand gaan. In Abendmesse (2012) zien we bijvoorbeeld iets wat lijkt op een Middeleeuws marktje waar een man te paard langs de kraampjes rijdt. Tot in de linkerbovenhoek plots een betonnen elektriciteitspaal opduikt en in de rechterbenedenhoek een man in historisch uniform op een gloeiende laptop tokkelt. Nog een constante zijn de reusachtige insecten. Voor de betekenis hiervan verwijs ik graag naar een online dromenwijzer naar keuze. Ook qua kleurgebruik zijn de combinaties op zijn zachtst gezegd gewaagd. In Neujahre (2005) bijvoorbeeld past het grijs en bruin van het landschap prima in het palet van de Vlaamse primitieven terwijl het roze en blauw uit de balletpakjes van Degas of de pastelkleurige stippen van Damien Hirst lijken te vloeien.
Na een zaal of drie turen naar doeken als bescheiden bestelwagens zo groot, zijn de tekeningen en kleine schilderijen een welgekomen afwisseling. Niet alleen je nekspieren, maar ook je ogen kunnen even rusten bij wat de goed verstopte pareltjes van de tentoonstelling blijken te zijn. Alsof je na drie dagen Graspop eens te meer kan genieten van een esoterische cd vol walvisgezang. Duett bijvoorbeeld, een portret van twee zangers wiens krijtwitte partituur scherp afsteekt tegen de bruine achtergrond. Of Rauch dat als afbeelding voor de poster van de expo dient.
Terwijl hij in zijn heimat en de Verenigde Staten op handen wordt gedragen, is Neo Rauch nog niet doorgebroken bij het brede Belgische publiek. Het beste bewijs hiervan is zijn Nederlandstalige Wikipedia-pagina waar je enkel leert dat Brad Pitt ooit een werk van hem kocht ter waarde van 710.000 euro. Laat deze overzichtstentoonstelling in Bozar daarom de eerste trede zijn van het standbeeld dat Neo Rauch ook in ons land verdient. En laat den Duitschen droedelaar nog lang dromen over meikevers en notenbalken.
Neo Rauch. The Obsession of the Demiurge. Selected Works 1993-2012 loopt nog tot 19 mei 2013 in Bozar, Brussel.
