Toegegeven, orgelconcerten op het Klarafestival zijn niet meteen onze natuurlijke biotoop. Maar als John Zorn plaatsneemt achter de toetsen, dan maken we daar graag een uitzondering op.
Zeggen dat Zorn, de peetvader van de New Yorkse avant-garde, een polyvalent muzikant is, is een open deur intrappen. Als saxofonist en — vooral — componist graast hij gulzig van vele weiden. Punkjazz (Naked City), extreme metal (Painkiller), klassieke muziek, en vlot behapbare jazz (Dreamers) zijn maar enkele staalkaarten van ‘s mans versatiliteit. Het meest bekend is hij waarschijnlijk van zijn door de Joodse traditie geïnspireerde composities in het kader van zijn verschillende Masada songbooks. Vorig jaar verscheen er trouwens een luxueuze 11-cd box van het volledige derde deel (The Book Beriah) waarop verschillende muzikanten hun ding deden met Zorns composities. Want Zorn is ook een uiterst productief muzikant, die bijna aan de lopende band platen uitbrengt waardoor de man op de voet volgen bijna een halftijdse job is.
Sinds een klein decennium is Zorn druk in de weer met het verkennen van het orgel. Een obsessie die ondertussen al resulteerde in zes albums in zijn The Hermetic Organ reeks waarop hij op wisselende locatie via vrije improvisatie de mogelijkheden van het orgel exploreert. Overigens was zijn optreden in de Bozar niet het eerste orgeloptreden van Zorn in België, want reeds in 2011 verzorgde hij in de Protestantse Kerk van Antwerpen de afterparty op het instrument. Het orgel in de befaamde Henry Leboeuf zaal van de Bozar is overigens van een ander kaliber. Ontworpen door Victor Horta werd het imposante instrument — 4000 pijpen — in de jaren ‘30 in gebruik genomen. Nadat het instrument in de 1967 door een brand verwoest werd bleef het orgel jarenlang stil. Pas in 2017 werd — na jarenlang gepalaver — het orgel na een grondige vernieuwing en herstelling weer in gebruik genomen.
John Zorn nam blootsvoets plaats achter de grote orgelconsole die centraal vooraan op het podium opgesteld was. Al had hij eerst nog even een e-mail voorgelezen die hij van het Klarafestival ontvangen had over het centrale thema binnen de concertreeks dit jaar, met name het verhaal van Faust en de strijd tussen goed en kwaad. Langzaam begon Zorn geluiden uit het instrument te halen die in het begin vooral varieerden van rustige ronkende tonen tot ijle soundscapes. Maar heel af en toe kwamen er flarden van iets wat met een beetje goede wil als melodieën kan omschreven worden. Het was toch vooral een aftasten van de mogelijkheden die het orgel hem bood.
Door de centrale plaats van de console was het goed mogelijk om gade te slaan wat Zorn precies deed met het klavier, de pedalen en de trekregisters. Met hulp van gewichten op het klavier en andere hulpstukken klonk de muziek het ene moment bezwerend of pastoraal, om daarna plots even hevig los te barsten. Na dat lange stuk van een minuut of veertig, waarin vooral abstracte dronerige stukken domineerden zorgde Zorn voor een verrassing door de Canadese sopraan Barbara Hannigan voor een tweede, kort stuk mee op het podium te halen. Ook haar vocale bijdragen zaten in dezelfde abstracte sfeer, waarbij ze soms hortend, soms uithalend inspeelde op Zorns orgelspel. Dat The Hermetic Organ tot het meer abstracte en minder toegankelijke werk van John Zorn behoort, werd ook in de Bozar duidelijk. Dit is muziek waar de schoonheid in het onverwachte van de soms kleine dingen zit.
Op 9 juli staat John Zorn met een avondvullend programma rond zijn Bagatelles op Gent Jazz. Zelf zal hij daar ook optreden met het oorspronkelijke Masada kwartet.
