In haar dubbeltentoonstelling rond portretkunst bekijkt BOZAR in hoeverre de fotografische werken van de laatste decennia nog parallellen vertonen met haar eeuwenoude geschilderde tegenhangers. In FACES NOW schijnt ze een licht op de uiteenlopende evoluties die de portretfotografie na 1989 doormaakte.
FACES NOW. Europese portretfotografie sinds 1990 toont aan de hand van grote namen als Anton Corbijn, Rineke Dijkstra en de Vlaamse Stephan Vanfleteren hoe divers de hedendaagse portretfotografie is. Tussen de 32 fotografen wiens werk in de tentoonstelling de revue passeert, zijn ook minder bekende namen te vinden die desondanks invloedrijk waren binnen het genre. Alle werken stammen uit de laatste 25 jaar, na onder meer de val van de Berlijnse Muur.
Sinds 1989 zijn er binnen Europa grote veranderingen gebeurd, zowel economisch als cultureel. Evoluties zoals globalisering, migratie, de komst van internet en economische eenwording gaven niet alleen Europa de laatste 25 jaar vorm, maar hadden ook hun invloed op hoe Europeanen het begrip ‘identiteit’ definiëren. Laat dat het nu net zijn waarop FACES NOW ingaat.
Hoewel de insteek van de tentoonstelling een leuk idee is, komt FACES NOW toch vooral over als een opsomming van werken die onder de noemer portretfotografie kunnen vallen. Het genre is divers en daaruit volgt dat ook de werken in de tentoonstelling dat zijn, maar de vage thematische indeling van de zalen lijkt wel bijzonder vrijblijvend en daarom weinig richtinggevend. De brug naar mode-, documentaire en reportagefotografie wordt geslagen om de variatie in de hedendaagse portretfotografie aan te tonen, maar het resultaat is vooral een presentatie die weinig gefocust lijkt. De zaalteksten zijn duidelijk, maar niet noodzakelijk om van de tentoonstelling een helder beeld te krijgen, en – in tegenstelling tot bij haar tegenhanger FACES THEN – biedt de bezoekersgids weinig meerwaarde ten opzichte van de zaalteksten.
Dat er nergens werken van FACES THEN en FACES NOW fysiek naast elkaar worden geplaatst, lijkt op het eerste gezicht een gemiste kans. In de begeleidende teksten wordt regelmatig verwezen naar typische Renaissance portrettypes die in FACES THEN te zien zijn, maar nergens werd een zestiende-eeuws werk in de tentoonstelling geplaatst om een rechtstreekse vergelijking mogelijk te maken. Een van de redenen is allicht te vinden in het feit dat FACES NOW tot stand kwam in samenwerking met het Nederlands Fotomuseum van Rotterdam en het Griekse Museum of Photography Thessaloniki, terwijl haar tegenhanger FACES THEN een lokaal project is. Straks, na haar looptijd in Brussel, zal FACES NOW doorreizen als aparte tentoonstelling naar Rotterdam en Griekenland.
Met enkele werken van Jorma Puranen slaagde hoofdcurator Frits Gierstberg er op een creatieve manier in om toch enkele oude schilderwerken de tentoonstellingen binnen te smokkelen. De Finse fotograaf hield zich voor een van zijn fotoreeksen bezig met de geverniste oppervlakken van Barokke geschilderde portretten. Zijn foto’s tonen de gezichten uit de eeuwenoude schilderijen en spelen tegelijkertijd met de minder dan ideale lichtomstandigheden die doorgaans in musea gelden. Enkele zalen eerder laat fotograaf Nikos Markou letterlijk zijn modellen aan het woord via een stemopname die wordt afgespeeld terwijl hun foto geprojecteerd wordt. Zijn zeer verscheiden modellen, zowel in leeftijd als in persoonlijke achtergrond, vertellen hoe de huidige economische crisis zich liet voelen in hun dagelijkse leven in Griekenland. Zowel de werken van Markou als deze van Puranen blijven bij na het bezoek aan de tentoonstelling, maar des te sterker speelt nadien de vraag of beide wel in dezelfde tentoonstelling thuishoorden.
FACES NOW komt vooral over als een verzameling werken die een leerkracht fotografie tijdens de les ‘portretkunst’ zou tonen. Wie nog geen achtergrondkennis heeft van portretfotografie, de iconische reeksen van pakweg Dijkstra of Corbijn nog niet kent, en geen strakke structuur nodig heeft voor een aangenaam museumbezoek, haalt een toffe namiddag uit zijn bezoek aan de dubbeltentoonstelling. Wie al wel vertrouwd is met het genre zal diepgang, focus en nieuwe verrassende werken missen.
FACES NOW. Europese portretfotografie sinds 1990loopt nog tot 17 mei 2015 in BOZAR, Brussel.
