Met het commerciële succes van The Fly leek de fascinatie van David Cronenberg met body horror een hoogtepunt te hebben bereikt. Niet dat hij zich afkeerde van het genre – veel van zijn latere films zouden nog elementen van lichamelijke gore bevatten – maar de vraag was nu wel: hoeveel verder kon hij nog gaan? Hoeveel oren kon hij nog laten afvallen, hoeveel misvormingen kon hij nog tonen zonder dat het zijn betekenis verloor? Zijn antwoord was een change of pace met Dead Ringers, een ingehouden psychologische thriller waarin, met de uitzondering van één droomsequens, nauwelijks enige gruwel terug te vinden viel. De horror zat deze keer volledig tussen de oren van de personages én het publiek. Dead Ringers werd opnieuw een groot kritisch en commercieel succes, en was verantwoordelijk voor een belangrijke verandering in de manier waarop Cronenberg werd bekeken: misschien was hij toch meer dan enkel een horrorregisseur met brains.
Jeremy Irons speelt een fenomenale dubbelrol als de identieke tweeling Elliot en Beverly Mantle, allebei briljante gynaecologen die alom bewonderd worden voor hun vernieuwende technieken. De twee spelen hun gelijkenis en hun goede reputatie ten volle uit: de flamboyante, arrogante Elliot versiert regelmatig zijn patiënten en deelt ze met de schuchtere Beverly, en wanneer Elliot geen zin heeft om naar een receptie te gaan en geld te ontfutselen van financiers, gaat Beverly in zijn plaats. Dat gaat goed, tot Beverly verliefd wordt op de actrice Claire Niveau (Geneviève Bujold). Wanneer Claire enkele weken naar het buitenland vertrekt, is de terminaal onzekere Beverly bang dat hij haar definitief kwijt is. Steeds meer zoekt hij zijn toevlucht in pillen, wat zijn mentale breakdown nog extremer maakt.
Hoezeer Dead Ringers ook een breuklijn vormt in het oeuvre van Cronenberg, een overstap van fysieke naar mentale horror, toch blijft het zeer duidelijk herkenbaar zijn film: de ideeën zijn uitdagend en gedurfd (hoeveel regisseurs zouden het om te beginnen al aandurven om een verhaal te vertellen over gynaecologen?), maar de stijl is nog altijd even kalm, methodisch. Cronenberg is altijd een man geweest die het extreme opzoekt, om vervolgens op een schijnbaar volstrekt kalme, rationele manier die extreme zaken te onderzoeken. Diezelfde analytische, bijna academische toon – die sommigen wellicht zal afschrikken en anderen eindeloos fascineert – domineert ook Dead Ringers. Er is per definitie nooit iets aan een Cronenbergfilm dat ongecontroleerd aanvoelt: elke scène, elk beeld is berekend. Altijd.
En zo wordt de film een kille, perfect beredeneerde studie van een identiteitscrisis die leidt tot zelfdestructief gedrag: Elliot en Beverly zijn geen fysieke, maar psychologische Siamese tweelingen, die niet kunnen functioneren tenzij ze samen zijn en op dezelfde mentale golflengte zitten. Vandaar ook dat Elliot tegen het einde van de film net als zijn broer pillen begint te nemen, omdat hij zichzelf wil “synchroniseren” met Beverly. De komst van Claire Niveau brengt die relatie uit balans – Beverly houdt van haar, Elliot niet en dat is meteen de eerste keer dat ze iets niét met elkaar kunnen delen. De gevolgen zijn rampzalig.
Na de uitgebreide speciale effecten van The Fly, betekende Dead Ringers opnieuw een aanzienlijke technologische uitdaging voor Cronenberg, omdat Jeremy Irons een groot deel van de tijd samen met zichzelf in beeld is. De regisseur nam zich voor om hiermee geen rekening te houden tijdens het plannen van de shots: hij monteert zijn film niet kapot om Beverly en Elliot toch maar uit hetzelfde frame weg te houden, maar anderzijds wil hij ook niet showy uitpakken met zijn technologie door er een punt van te maken hen toch maar zo vaak mogelijk samen te tonen. Visueel doet hij geen toegevingen aan het twinning-effect, maar ondertussen was de motion control-techniek die hij gebruikte voor die tijd erg vooruitstrevend.
Dead Ringers wordt gedragen door een fantastische prestatie van Jeremy Irons – misschien zelfs de beste uit zijn carrière. Zijn rol is, om voor de hand liggende redenen, technisch zeer moeilijk: hij moet zijn interacties met zichzelf perfect timen, opdat de scènes op een natuurlijke manier zouden verlopen én hij moet er voor zorgen dat de twee personages elk op zich geloofwaardige mensen zijn. Niet alleen slaagt hij daar in, maar hij doet het zelfs op zo’n manier dat het eenvoudig lijkt. Vergelijkbaar met wat Cronenberg technisch doet met zijn special effects, wordt Irons in zijn dubbelrol nooit showy, hij legt nooit de nadruk op de moeite die hij doet. Het gevolg is dat zowel de arrogantie van Elliot als de kwetsbaarheid van Beverly volledig geloofwaardig en vanzelfsprekend overkomen. Irons werd genegeerd door de Oscars, maar won twee jaar later wél voor zijn volgende grote rol, in Reversal of Fortune. De acteur wist zelf ook heel goed dat het gedeeltelijk een goedmaak-Oscar was voor Dead Ringers en bedankte Cronenberg in zijn speech.
De film duidt nog steeds een scharniermoment aan in de carrière van de regisseur: hij had al eerder films gemaakt die niet strikt onder het horrorgenre vallen (Fast Company en The Dead Zone), maar vanaf Dead Ringers zou hij er nooit expliciet naar terugkeren. Het is wellicht geen toeval – hoe onterecht ook – dat hij vanaf deze film plotseling een stuk serieuzer werd genomen als ernstige, intelligente filmmaker. Zijn cult-aanhang werd allengs meer een arthouse-aanhang, maar ze bleef even trouw. Ook 25 jaar na dato blijft het een indringende, bevreemdende film die perfect de teneur aankondigt van de tweede helft van Cronenbergs carrière.
