Geschiedenis wordt niet enkel herschreven door de overwinnaars, ook muziekbands durven wel eens bepaalde passages uit het verleden te schrappen wanneer deze niet meer in de canon passen. Zo leefde (en leeft) het idee dat Kraftwerk met het album Autobahn in 1974 debuteerde terwijl de band op dat ogenblik wel degelijk al drie platen op de teller staan had.
In 1970 verscheen immers Kraftwerk, gevolgd door Kraftwerk 2 (1972) en Ralf und Florian (1973): drie albums waarop de typische Kraftwerk-toets nog niet tot volle wasdom gekomen was. Via bootlegs en niet-erkende releases (de platen maken geen deel uit van de officiële catalogus) is te horen hoezeer Kraftwerk op deze albums enerzijds het later als krautrock bestempelde genre mee vorm gaf, maar anderzijds ook hoe hij langzaam maar zeker het eigen elektronische geluid vormde. De mythische status van de albums is niet in de laatste plaats te danken aan het feit dat ze moeilijk te vinden zijn, al speelt er ook een andere reden mee: de line-up met Klaus Dinger en Michael Rother.
Motorik
Want ook al maakt het op zich weinig uit wie op een bepaald moment deel uitmaakte van Kraftwerk, daar de groep in essentie bestaat uit Schneider en Ralf Hütter,toch kan niet naast de passage Rother en Dinger gekeken worden. Niet alleen vormden ze kort na de opname van eerste Kraftwerk-album (waar Dinger een track meespeelt) samen met Florian Schneider korte tijd Kraftwerk (van deze triobezetting bestaat overigens een televisieopname) maar hadden ze in 1972 ook hun eigen invloedrijke band opgestart hadden: Neu!
Met het titelloze debuut in 1972 zette Neu! meteen de krijtlijnen uit voor wat genoegzaam bekend zou worden als krautrock. Dingers drumstijl, de 4/4-beat beter bekend als “motorik” of ”Apache Beat”, zou dankzij zijn dwingende ritme typerend worden voor het genre en bij verschillende bands in verwante vorm opduiken. Het mag zelfs paradoxaal heten dat net de band die als geen ander het krautrockgeluid bepalen zou niet het commerciële succes van de andere behaalde (al mag het succes van bijvoorbeeld Faust ook niet overschat worden).
Hoewel Neu! nergens eenzelfde zin voor experiment of breuk met het verleden lijkt te impliceren als bijvoorbeeld Cans of Fausts eerste platen, kan niet naast de impact van het album gekeken worden. De ritmisch herhaalde baslijnen en pulserende drumpatronen waren ongehoord terwijl de dromerige gitaarpartijen nergens gezocht klonken (een euvel waar bijvoorbeeld progrock en psychedelische rock wel meer onder leden). De logische ontwikkeling van songs als “Hallogallo” en “Negativland” (een kleine klassieker) in het bijzonder zouden een niet te onderschatten invloed uitoefenen op tal van bands, variërend van punk en postpunk (o.a. Joy Division) tot muzikale kameleons (David Bowie).
Für Immer?
Nog geen jaar later dreigde evenwel al het doek te vallen over de nieuwe band. Niet alleen muzikale meningsverschillen, maar ook de desinteresse van het label en een te beperkt budget zorgden ervoor dat Neu! 2 niet de consistentie van de eerste plaat kon behalen. Door financiële zorgen geplaagd, zag Neu! zich genoodzaakt slechts op één albumhelft nieuwe nummers te brengen, terwijl op de b-kant remixes van bestaande songs geplaatst werden. Dat het album een veel donkerdere ondertoon gekregen heeft, mag nauwelijks verbazen. Rother en Dinger goten alle woede en pijn in het album dat hun zwanenzang dreigde te worden.
Op “Für Immer (Forever)” leidt dit tot een wonderlijke samensmelting van Dingers ‘Motorik Beat’ en Rothers donker gitaargeluid, waar op “Spitzenqualität” en “Gedenkminute (Für a + K)nog enkel duistere klanken aanwezig zijn. “Lila Engel (Lilac Angel) ” sluit de eerste plaathelft af met een grommend klankenfestijn, hardrock en punk gesmeed in Hephaistos’ smidse. De tweede plaathelft bevat zowel de singles (“Neuschnee” en “Super”) als verschillende remixes waarbij Neu! zich van zijn meest experimentele kant laat horen. Laat “Super” al een semibreuk met het verleden horen, dan valt aan “Super 16” en “Super 78” nauwelijks een touw vast te knopen. Loops, samples, achterstevoren afgespeelde opnames,… alles wordt uit de kast gehaald voor wat zelfs net geen veertig jaar na de opnames te vooruitstrevend klinkt om bepaald te worden.
Drie jaar na de release van het album en de daaropvolgende split kwamen Rother en Dinger opnieuw samen in een poging hun (oude) geluid nieuw leven in te blazen. Rother had na de breuk met Dinger een nieuwe band opgericht (Harmonia, waar ook Hans-Joachim Roedelius, Dieter Moebius van Clusterfaam en Brian Eno deel van uitmaakten) en bracht enkele leerervaringen mee. Hierdoor klinkt Neu! 75 enerzijds als een logische opvolger van Neu!) en anderzijds als een geheel nieuwe band. Opener “Isi” weet moeiteloos aansluiting te vinden bij Neu! maar incorporeert ook meer keyboards (Kraftwerks Autobahn was een jaar eerder verschenen).
“Seeland” en “Leb Woh” krijgen het klassieke, zij het geëvolueerde Neu!-geluid aangemeten, maar verbleken volledig bij wat de tweede plaathelft bevat. “Hero” is opgefokte krautpunk (Johnny Rotten heeft hier goed naar geluisterd) terwijl “E-Musik” de typsiche Neu!-drums weet te verzoenen met Kraftwerk. Het klinkt alsof we een glimp te horen krijgen van hoe de groep geklonken zou hebben, mochten Hutter, Schneider, Rother en Dinger nooit andere wegen op zouden gegaan zijn. “After Eight” ten slotte zoekt opnieuw het punkterrein op en combineert Dingers ‘Motorik Beat’ met geschreeuwde zang en verstoorde keyboards. Het mag geen wonder heten dat Johnny Rotten slechts een van de vele (post)punkers was die krautrock omarmde.
De terecht vergeten plaat
De nieuwe samenwerking was echter een kort leven beschoren, met Neu! 75 viel een tweede maal het doek over de band die samen met zijn tijd- en landgenoten de grenzen van muziek blijvend verlegd had. In 1986 kwam het duo een laatste maal samen, al zouden de opnames van Neu! 4 pas in 1995 uitgebracht worden, zonder Rothers goedkeuring. In 2010 sloot Dingers erfgename (Dinger stierf in 2008) met Rother een overeenkomst waardoor een herwerkte versie van Neu! 4 onder de nieuwe titel Neu! 86 het levenslicht zag.
Initieel maakte het album enkel deel uit van de Neu! Vinyl Box, die naast de vier studioalbums ook een onuitgebrachte e.p. bevat, zij het dat deze net zo goed al eerder officieus uitgebracht werd onder titel Neu! ’72 Live in Dusseldorf. Ondertussen is het album ook los verkrijgbaar. Of het de moeite loont de plaat aan te schaffen, is echter een ander paar mouwen. De nummers klinken als generische jaren tachtig songs, inclusief tenenkrullende keyboards, vervelende scheurende gitaren en poptoets die nog voor hij op vinyl geperst was, al gedateerd klonk. Het is pijnlijk om te horen hoe een groep die zo lang zijn tijd vooruit was, schaamteloos inpikt op heersende trends en zichzelf zo overbodig maakt.
Met de introductie van de ‘Motorik beat’, ritmische baslijnen en zwevende gitaarpatronen heeft Neu! als geen andere band een invloed uitgeoefend op latere krautrockbands. Geen wonder dat de groep ondanks het bescheiden succes, de artistieke en muzikale meningsverschillen en de financiële problemen nog steeds in een adem genoemd wordt met toonaangevende bands als Kraftwerk, Faust en Can. De eerste drie Neu!-albums behoren dan ook in geen enkele collectie te ontbreken.
Neu! Vinyl Box is in een beperkte oplage van 3000 exemplaren verschenen. Op dinsdag 21 september speelt Michael Rother onder de groepsnaam Neu! om 22u00 in De Balzaal van de Vooruit.
