Luc Tuymans en Yu Hui bewijzen met "Het Verboden Rijk" dat expositie maken een kunst op zich is. Het subtiele spel tussen de werken van Chinese en Vlaamse meesters creëert een ongekende turbulentie, die de museumbezoeker naderhand verplicht om te gaan uitblazen in de zon van het Warandeparkje.
Kunstenaar Luc Tuymans en conservator Yu Hui brengen in BOZAR diverse schilderwerken van de 15e tot de 20e eeuw in chronologische volgorde samen, waarin Vlaamse en Chinese kunstwerken elkaar afwisselen. De Chinese kunstobjecten (rollen, doeken, waaiers, boeken) zijn afkomstig uit het paleismuseum van Beijing, de verboden stad. Maar Tuymans koos voor de titel Het Verboden Rijk, een verwijzing naar de gelijknamige roman van J. Slauerhoff (1898-1936). Slauerhoff diende ettelijke jaren als scheepsarts op de lijnen tussen Europa, Java, China en Japan en kwam zo in contact met de Aziatische cultuur. Op het einde van zijn korte leven merkte de schrijver op dat de wereld qua afstand gekrompen was, maar dat zij zich gedurende de laatste decennia psychologisch sterk had uitvergroot. Het is in deze geest dat we dit samenwerkingsproject tussen het reusachtige China en ons kleine België moeten zien.
Net zoals de verhalende structuur in Het Verboden Rijk voor die tijd iets geheel nieuws was, zo is de opbouw van deze "dialoogexpositie" revolutionair. Iedereen is de overgeëxposeerde werken van Zuid-Nederlandse meesters als Rubens, Van Dyck en Jordaens ondertussen goed beu, met uitzondering van de satirische en groteske Breughels (Oude en Jonge) dan misschien. Het Chinese minimalisme, de haarscherpe en zweverige schetsen lijken de zo gewaardeerde prestaties van onze Vlaamse helden aan het begin van de tentoonstelling uit te dagen als een tijger en zacht te bespotten als een dikke boeddha.
De bezoeker wordt meteen getroffen door een dialectiek tussen de verzamelde werken, die zo verschrikkelijk lang alleen gestaan hebben in hun zelfgenoegzame traditie. De nieuwe context waarin deze werken gepresenteerd worden, verandert het blikveld van de toeschouwer en reactiveert de beelden in onze vastgeroeste westerse perceptie. Het buitengewone verschil tussen de westerse en oosterse kunstbenaderingen maakt de ervaring alleen maar interessanter en intenser. Wie durft nog te zeggen dat een expositie enkel om de getoonde kunstwerken draait? Als we één ding ondervonden hebben, is het wel dat kunst, wil ze beklijven, een dialoog moet (kunnen) aangaan met haar omgeving.
Het Verboden Rijk ontvouwt zich, naarmate men dieper doordingt in de kelders van het Paleis voor Schone Kunsten, beetje bij beetje voor onze ogen. Steeds meer beelden komen op ons af en op het moment dat de georchestreerde chaos compleet is, staat men al terug buiten. En de dialoog die zich op de meest subtiele wijze ontsponnen heeft terwijl wij door het artistieke labyrint dwaalden, werkt verder. De sierlijke schilderingen van een eenzame vrouw, een 16e-eeuwse courtisane onder de Ming-dynastie, leunen dicht aan bij de kalligrafie en poëzie van die tijd, en spreken letterlijk boekdelen als men ze vergelijkt met de stijloefeningen die in onze lage landen uitentreuren werden herhaald.
Maar vanaf de negentiende eeuw met zijn baanbrekende romantiek ziet men een beweging die men eigenlijk al had moeten kunnen anticiperen: de Chinese epigonen verzanden meer en meer in hun kneuterige landschappen, portretten, bloemen en vogels, terwijl de Vlaamse schilderkunst zich met de symbolisten, Spilliaert en Ensor verder naar een ongekend niveau tilt. Hun werken zijn op de tentoonstelling spijtig genoeg dun gezaaid, maar dat maakt hun aanwezigheid des te overtuigender. Niets is in deze kleine avantgardistische tentoonstelling van wereldformaat aan het toeval overgelaten. Dat besef je pas als, eenmaal buiten in het felle zonlicht, alles samenkomt zoals in het slot van een goed boek.
Het Verboden Rijk loopt tot Zondag 06.05.2007 in BOZAR. Daarna reist de tentoonstelling in veranderde vorm door naar Beijing.
