In BOZAR zijn honderdvijftig kunstwerken van pan-Afrikaanse kunstenaars neergestreken. Ze bewijzen ondanks de diaspora dat er eenheid is van kleur, trots en veerkracht. When we see us – een panoplie van honderd jaar figuratieve schilderkunst – geeft hoop. Politiek, economie en ecologie drijven onze wereld uit elkaar. De weerloze waarde van kunst verbindt.
De succesvolle tentoonstelling was eerder te zien in Kaapstad en Bazel en is samengesteld door Koyo Kouoh, de curator in spe van de Biënnale van Venetië 2026. Kouoh kent het klappen van de zweep. Met een selectie van honderdtwintig kunstenaars bevredigt ze een witte behoefte. Ze verlost kunstzinnig Europa van een hongersnood aan tastbare beelden. Ze leidt de bezoeker terug naar de kracht van het figuratieve, een houvast in onzekere tijden. Deze blockbuster komt als geroepen.
Ook de timing voor de all African show is perfect. Meer dan ooit knaagt het kleurloze geweten. De westerse verslavingen aan coltan en kobalt zorgen nog maar eens voor oorlog in Oost-Congo. Het besef groeit dat witte luxe ontstaat uit zwarte miserie. Toch wandelt deze expo uit het moedercontinent dit hellhole binnen met een gevatte glimlach en met de steun van het Belgisch koningshuis, Gucci en vele anderen.
De tentoonstelling geeft zes motiverende lessen in wereldse afrikanistiek. De eerste behandelt het alledaagse en toont onder meer een op een meelzak geschilderd “Koppel aan tafel” uit 1981. Het schilderijtje door kunstenaar Moké imiteert de stijl van billboards uit Kinshasa. Een koppel zit uitgeblust aan tafel. Aan de muur hangt hun huwelijksportret uit 1930. Is het een allusie op het gedwongen postkoloniale huwelijk met Mobutu?
Dan volgt een les over rust. Hier bezielen de kunstwerken een droomlandschap van traag en wonderbaarlijk leven. Je voelt de warme gloed van onbeschaamde rust, bijvoorbeeld in het doek “An evening in Mazowe” (2019). Het zelfportret van Kudzanai-Violet Hwami toont een vrouw met een vervreemd verlangen. Haar mystieke glimlach en tintelende bloemetjesjurk geven rust. Of is het berusting?
De volgende voorstellingen laten triomf en emancipatie zien. De zwarte strijd. Zo viert Chéri Chérin zwart leiderschap in een allegorische hulde aan de Obama’s en andere invloedrijke figuren als Nelson Mandela, Frederick Douglass en Condoleezza Rice tussen vele anderen.
Sensualiteit, spiritualiteit, vreugde en feest zijn de onderwerpen waarmee het beeld van When we see us wordt vervolledigd. Samenvattend tonen al de kunstwerken één opvallend pan-Afrikaans kenmerk: onkreukbare trots. Bespot, tot slavernij gedwongen, verhandeld, vernederd, beledigd, uitgebuit, leeggezogen, uitgewrongen, bedrogen, bekocht, verraden, gemarteld, ontheemd, vermoord: wat overblijft is hoop. De kunstwerken gaan niet over miserie, maar over trots, hoop en humor. De focus is gericht op black joy. Hier word je vrolijk van.
Tenslotte één negatief punt; het wordt over de koppen lopen. Onze tip voor een deugddoend bezoek: ga vroeg.
When we see us loopt tot 10 augustus 2025 in BOZAR, Brussel.
