Geef toe: meestal zijn ze je geld niet waard, de verzamelaars van je favoriete groep die je in de winkel vindt. De platenfirma denkt dat enkel singles in aanmerking komen en de artiest zelf is ook zelden goed geplaatst om eigen werk te beoordelen. Tijd dus dat het eens aan professionals wordt overgelaten, en wie beter dan een team kenners van enola om maandelijks de vijftien beste tracks van een artiest te selecteren. Deze maand: Kraftwerk, dat vanaf vrijdag acht dagen lang een plaat per dag opvoert in Amsterdam.
1. Autobahn
Zo maken ze ze niet meer, meneer. Popliedjes van 22 minuten en half (een hele plaatkant!) over rijden rijden rijden op de autosnelweg. Met een beetje fantasie kan je in de titeltrack van het gelijknamige album de voorbode horen van de ook vandaag nog steeds futuristische elektrische wagen. Want toen Kraftwerk in 1974 met de on-the-road-track op de proppen kwam, zoefden wagens in werkelijkheid alles behalve zo smooth en geruisloos voorbij als in het nummer. Ook nu nog heerlijk materiaal om, onderuitgezakt op de bank en haren wapperend in de wind, eindeloze kilometers tussen het Duitse groen mee af te leggen.
Hoogtepunt: 13’29”. Na een auditieve trip door de hectiek van de stad, duikt Kraftwerk opnieuw een wijds landschap in en breekt als bij wonder de zon door. Zo klinkt vakantiegevoel.
2. Trans Europe Express
Het hele album Trans Europe Express lang viert Kraftwerk de eindeloosheid van Europa en schipperen de liedjes tussen de realiteit en het imaginaire. De titeltrack is daarop geen uitzondering, en doet dromen van leuke reisjes. Het startschot wordt gegeven, we doorkruisen Europa. Wat de tekst betreft, zijn de heren Hütter en Schneider ook hier spaarzaam. En passant tonen ze wel hun bewondering voor David Bowie: “From station to station/Back to Düsseldorf City/Meet Iggy Pop and David Bowie”. Daar waren ook wij graag bij geweest. Al klinkt “Rendez-vous at the Champs Elysees/leave Paris in the morning on TEE” of nog “In Vienna we sit in a late-night cafe/Straight connection/TEE” ook lang niet slecht.
Hoogtepunt: 0’40”. Een metalige aankondiging: de Trans Europe Express is klaar om te vertrekken. Mis de trein niet!
3. The Man Machine
Met “The Machine”, jarenlang de vaste opener van hun concerten, weet Kraftwerk alleen al met de intro op Pavloviaanse wijze kippenvel op te roepen. De liveversie op Minimum-Maximum geldt dan ook als de ultieme, al was het maar door de even minimalistische als efficiënte visuals die de groep tijdens de song gebruikt.
Hoogtepunt: 00’37”. De zo hypnotiserende melodie verschijnt voor het eerst ten tonele en zorgt dat opgebouwd wordt naar dat fantastische moment waarop de band het podium opwandelt en enkele uren de werkelijkheid ophoudt te bestaan.
4. Tour de France
We zitten intussen in de jaren tachtig. Ralf Hütter, geobsedeerd door wielrennen, wil na een slopende tour de andere robots overtuigen om ook te beginnen koersen en start zelfs een wielerclubje: de Radsportgruppe Schneider. Toen de succesvolle single in 1983 uitkwam, wilde hij rond het concept een volledig album maken, maar daar ging de rest van Kraftwerk niet mee akkoord. Het bleef dus bij die opmerkelijke single, die wat verder staat van de minimalistische elektro die iedereen van de band gewend was. “Tour de France” is meer een stuk musique concrète, een soort geluidscollage waarbij Hütters gewone vocalen, beats en synthesizers verweven worden met gehijg van een wielrenner en de geluiden van gereedschap en de fietsketting. Nadien zou het wielrennen het leven van Hütter zodanig domineren dat het creatieve proces van Kraftwerk begon te slabakken.
Hoogtepunt: 1’26”. Hütter rijmt in het (duh!) Frans, tussen de beats en fietsgeluiden, de cols en etappes van de Ronde aan elkaar. L’enfer du Nord Paris-Roubaix, La Cote d’Azur et Saint Tropez, Les Alpes et les Pyrennees, Dernière étape Champs-Elysees, en ga zo maar even door. Kinderlijk simpel, maar o zo geniaal.
5. Showroom Dummies
In de oorspronkelijke Duitse uitgave heette het nog veel poëtischer “Schaufensterpuppen”, maar ook in het Engels blijft het fraai staaltje zelfspot overeind. Hoezo Kraftwerk is onbeweeglijk? Met “Showroom Dummies” bewijst Hütter op stoïcijnse wijze het tegendeel en springt zijn band, hoewel ze het zelf ontkent, op de op dat moment heersende hype rond Dr. Who, waarin Showroom Dummies heel erge dingen doen met mensen. Bovenal is “Showroom Dummies” een nummer met een zeer dansbare beat, dat bovendien Ramones naar de kroon steekt qua aanstekelijk tot vier tellen, zoals een flinke lading sampelende hiphoppers kunnen getuigen.
Hoogtepunt: 4’09: Zijn ze nu boos? Droef? Of willen ze gewoon dansen zonder echt te weten hoe? De Showroom Dummies komen toe in een club, klinken nijdig en zijn daarmee onweerstaanbaar.
6. Computerlove
“Computer Love” komt uit het album Computer World (1981) en handelt, surprise surprise, over de opkomst van de computer in onze leefwereld. Het hele album voelt kil, koud en dreigend aan, maar “Computer Love” is de uitzondering die de regel bevestigt. Vanaf de eerste noot gaat er trouwens een belletje rinkelen: dit kennen we. Blijkt dat Chris Martin de melodie van “Computer Love” geleend heeft voor Coldplay’s “Talk”. Mét toestemming van de heren van Kraftwerk. Die anekdote toont alweer aan hoe ingrijpend en invloedrijk de Duitse groep is. Het verstoort wel een beetje het onbevangen luisteren, want om de 10 seconden willen we het refrein van het Coldplay-lied brullen. Om dan telkens te beseffen dat het origineel veel beter en catchy-er is.
Hoogtepunt: 1’05”. “I don’t know what to do/I need a rendez-vous.” Misschien eens de TEE-trein nemen?
7. Europe Endless
De inspiratie voor het Trans-Europe Express-album uit 1977 was het TEE-treinnetwerk, dat in de jaren 60 en 70 meer dan 40 steden in Europa verbond. Dat exclusieve treinnetwerk werd in de jaren 80 overbodig door de steeds populairder wordende hogesnelheidstreinen. Maar, het bezorgde Kraftwerk wel dé inspiratie voor een album dat op muzikaal vlak minder Krautrock en meer elektronische, gemechaniseerde en metalige ritmiek is. Op “Europe Endless” hoor je de trein voorbij zoeven. Het repetitief riedeltje (is dat stoom die uit de schoorsteen komt?) kan je in slaap wiegen, maar de tekstflarden van Hütter, zoals ‘Elegance and Decadence’ en ‘Life is Timeless’ houden je dan wel weer wakker.
Hoogtepunt: 1’42”. Het fluitsignaal is gegeven, de trein is vertrokken. Klaar om Europa te verkennen?
8. Spacelab
Hoewel Kraftwerk algemeen als pionier gezien wordt, waren de kritieken niet van de lucht toen in 1978 The Man-Machine verscheen: critici deden “Spacelab” af als een kloon van Giorgio Morodor. En ja, de synthesizers doen wel heel erg denken aan het werk van de Italiaanse producer, al was Florian Schneider ervan overtuigd dat het Morodor was die Kraftwerk naspeelde. Wat er ook van zij, lang voor Moon en Gravity wist Kraftwerk perfect hoe de melancholie van de eindeloze kosmos te vatten. Weinig popsongs lukt het, zonder vocale hulpmiddelen bovendien, om tegelijk met euforie en mooie droefheid te komen aanzetten. Sinds ze in 3D optreden is dat bovendien een van de live-hoogtepunten. Dat van die hoogte mag zeer letterlijk genomen worden.
Hoogtepunt: 00’45”. De gewichtloosheid treedt in, de aarde is niet meer dan een stip in de verte, maar wat een eindeloze pracht omringt haar.
9. Radio Activity
Meeslepende beats. Pakkend refrein. Aangrijpend thema. Het titelnummer van de nog altijd onderschatte gelijknamige plaat — of misschien beter gezegd: vergeten klassieker — maakt perfect de brug tussen elektronisch minimalisme en een verrukkelijk mooie popsong. Het repetitieve synthnummer vormt de perfecte soundtrack bij het dubbelthema van de plaat, radiocommunicatie en nucleaire vervuiling. Weetje(s): in de morsenoten is achtereenvolgens ‘radioactivity’ en ‘is in the air for you and me’ te horen. En pas vanaf 1991 zit duidelijk een anti-nucleaire boodschap in het nummer — let maar op de ‘stop radioactivity’ — en ‘contaminated population’-passages. Maar hoe dan ook is de repeatknop bij “Radioactivity” altijd gauw gevonden en is het live telkens een onvergetelijk hoogtepunt in de set van Kraftwerk.
Hoogtepunt: 0’25”. Het moment dat we ons volledig laten hypnotiseren door de basnoten en de minutieuze, ijzige hoofdmelodie. Live, zo is te horen op Minimum Maximum (2005), start die melodie normaal pas na de tweede minuut, nadat Ralf Hütter de vier grote kernrampen (Tsjernobyl, Harrisburg, Three Mile Island, Sellafield en Hiroshima) heeft opgesomd. Sinds 2011 mag daar ook ‘Fukushima’ bij.
10. The Robots
Of wanneer muzikanten robots worden. Dat mag bij het steeds populairder wordende Kraftwerk letterlijk geïnterpreteerd worden. Het nummer klinkt meer dan 30 jaar na de release nog altijd eigentijds. Waar voorganger en mijlpaal Trans-Europe Express (1977) de basis legde voor zo goed als alle techno en elektro vormde The Man-Machine (1978) de blauwdruk voor de synthpop. “The Robots” is enorm catchy en dansbaar dankzij de verrukkelijke melodie. “We’re functioning automatic/ And we are dancing mechanic”, horen we. Kraftwerk omhelst de repetitie typisch voor dansmuziek en stelt op gelijke hoogte met de automatisering in de industrie. Ironisch genoeg klopt dat beeld de dag van vandaag, waarin robots een steeds prominente rol spelen. Geniaal, toch?
Hoogtepunt: 2’10”. De droge elektronische percussie en speelse geluiden breken met het repetitieve karakter van het nummer. Maar geen paniek: even later zingt u voor de zoveelste keer ‘We are the robots’ mee.
11. Morgenspaziergang
De afsluiter op Autobahn is “Morgen Spaziergang”. Alleen al omwille van de titel verdient het nummer een plaats in deze lijst. Een ochtendwandelingetje om te ontspannen na een lange, uitputtende autorit? Check. De vogeltjes komen je fluitend tegemoet, en kijk, er loopt zelfs een fluitspeler door het bos. Op de achtergrond hoor je de specht vrolijk gaten boren in boomstammen en het beekje klatert luid. Moeilijk te geloven dat al die geluiden en effecten door elektronische instrumenten gemaakt werden. Het maakt de (verbeeldings)kracht van Kraftwerk des te groter.
Hoogtepunt: 1’26”. Er staat zowaar een piano in het bos van onze wandeling, en die creëert een feeëriek gevoel, samen met die dekselse fluitspeler.
12. The Model
Onze eerste kennismaking met Kraftwerk. Het nummer staat op “The Man Machine“ (1978) en heeft ook een Duitstalige versie, genaamd “Das Model“. Het doet je afvragen: zijn de modellen op de catwalk mensen of robots, die mechanisch hun ene voet voor de andere zetten? Wie al eens een modeshow live meegemaakt heeft, is eerder geneigd het tweede te denken. “The Model” is een van Kraftwerks gekende nummers, maar spijtig genoeg niet hun beste.
Hoogtepunt: 1’49”. De meest herkenbare elektro-riff uit de hele popgeschiedenis van de laatste 100 jaar. En nog altijd kippenvel.
13. Antenna
“Antenna” is in twee opzichten verrassend voor wie Kraftwerk als krautgezelschap kent. Ten eerste is het een haast sensueel nummer over de liefde tussen de antenne en de transmitter, ten tweede duurt het amper 3 minuten en 40 seconden. Ondanks de harde geluiden van de Moog Micromoog straalt “Antenna”, net als de hele plaat, een bijna kinderlijke naïviteit uit. Er was geen andere band die zo wonderlijk naar technologie keek, daarom dat ook het nummer zo eigentijds blijft klinken. Ook het stemgeluid is wondermooi en magisch, de melodieën subtiel net als het latere werk in de jaren zeventig. Daarom zette “Antenna” mee de trend voor wat later synthpop zal heten. Van OMD over Animal Collective tot The Knife: allemaal zijn ze kinderen en kleinkinderen van Kraftwerk.
Hoogtepunt: 0’ 00”. Vanaf het begin is het wegdromen bij de echoënde vocalen van Hütter. “I’m the antenna, catching vibration/You’re the transmitter, give information”. Ja, zo stonden/staan deze menselijke machines in het leven.
14. Aero Dynamik
Ondertussen weer een decennium verder — pardon, 17 (!) jaar na Electric Café (1986). Orbital, Underworld, Aphex Twin, Autechre enzovoort hebben de wereld al veroverd. Op het Tour de France – Soundtracks brengt Kraftwerk enkele bewerkingen van de welbekende hit “Tour de France” ook enkele nieuwe nummers. Het centrale concept van de plaat is wielrennen als de ideale synthese van mens en machine en dat weerklinkt uiteraard goed in de muziek. Een van de hoogtepunten is “Aero Dynamik”, een acid-gedreven feesttrack, die sterk doet denken aan Robert Hood en de Berlijnse techno. Een compliment of niet? Nadien werd “Aero Dynamik” nog bewerkt door onder meer Etienne de Crecy en Hot Chip. De plaat was dus geen tegenvaller, wel integendeel.
Hoogtepunt: 2’20”. Kraftwerk maakt het ons nooit makkelijk om een climax te kiezen, maar in zo’n extreem repetitief minimal nummer (net als de hele plaat trouwens) is dat een bijna onmogelijke opdracht. Maar als het echt moet: halverwege “Aero Dynamik” geven we ons voor de zoveelste keer over aan de ontploffende beats. Zoals het een perfect trance-opwekkend nummer betaamt.
15. Metropolis
Gekneld tussen “Spacelab” en “The Model” is “Metropolis” een nummer dat snel over het hoofd gezien wordt op The Man Machine, maar daar is geen enkele reden toe. De zes minuten die het viertal hier aandienen, vormen de perfecte brug tussen voornoemde songs: met Morodor-achtige synths die zo nu en dan een wel heel catchy melodie ondersteunen. “Metropolis” kan bovendien uitpakken met een kil karakter, waarmee de Duitsers de brug slaan tussen de door de oliecrisis geteisterde seventies en de sciencefiction die Fritz Lang in de jaren twintig in de gelijknamige speelfilm serveerde. Beklemmend, onderkoeld, maar tegelijk betoverend en, op zijn eigen manier, bijna sprookjesachtig.
Hoogtepunt: 1’17”: Na een slepende, spaarzame intro versnelt “Metropolis” en staat een loeier van een dansbare melodie voor de deur.
