De tentoonstelling Shooting Stars van de Nederlandse fotograaf Jan Hoek richt zich op de vraag hoe ethisch fotografie kan zijn. In hoeverre is er sprake van uitbuiting van de geportretteerde? En wat kan de fotograaf doen om dat tegen te gaan?
Het onderwerp van de eerste fotoreeks die de bezoekers te zien krijgen, is de moderne Masai. Hoek wil ons stereotiepe beeld over dit volk bijstellen. Het dagelijks leven van veel Masai is immers niet meer zo primitief als wordt gesuggereerd door talloze foto’s waarop ze in traditionele klederdracht poseren. Daarom fotografeert hij hen op drie verschillende manieren: op traditionele wijze, op de manier dat hij hén zou fotograferen en op de manier dat ze zelf gefotografeerd willen worden. Op de museummuren staat bij elke geportretteerde welk zijn favoriete beeld is.
De eigen inbreng van de modellen is essentieel in het werk van Jan Hoek. Hij probeert rekening te houden met hun dromen en verlangens en met het beeld dat zij zelf aan de buitenwereld willen tonen. Hij tracht een persoonlijke relatie met hen op te bouwen en hun vertrouwen te winnen voor zijn artistieke projecten. Maar waar ligt de grens? Zijn samenwerking met de Amsterdamse Kim, een voormalige heroïneverslaafde, levert dubieuze foto’s op. Hoek liet haar poseren als topmodel, het beroep van haar dromen, maar de resultaten zijn eerder aandoenlijk dan glamoureus. Ze gingen op stap met de “Kimmobiel”, een bus versierd met haar foto’s. Zo wilde Hoek haar droomreis combineren met zijn droomproject. Maar is die combinatie mogelijk? Kan een fotograaf zijn artistieke doel bereiken zonder zijn model uit te buiten? Dat zijn de vragen die de tentoonstelling oproept bij de toeschouwer.
Een andere opvallende fotoreeks is die met de portretten van de “Sweet Crazies”. Dakloze Ethiopiërs met psychische problemen worden geportretteerd als belangrijke, trotse mannen. Deze reeks is misschien wel het beste voorbeeld van de humor die Hoek in zijn werk binnensmokkelt. Hij gaat op zoek naar ongemakkelijke situaties en verwijst daarmee naar de bijzondere relatie tussen de fotograaf en zijn model.
Om de verschillende projecten op een heldere manier te presenteren, wordt er optimaal gebruik gemaakt van de beperkte tentoonstellingsruimte. In een apart vertrek loopt er een kort filmpje waarop de bezoeker de bedenkingen van de kunstenaar bij sommige van zijn foto’s kan ontdekken. De ingelezen tekst is echter iets te anekdotisch en weidt niet genoeg uit over het concept van de verschillende projecten. En het gaat hier wel degelijk over conceptuele fotografie, waarbij het esthetische aspect vaak bijkomstig is. Daarom is deze tentoonstelling waarschijnlijk niet voor iedereen weggelegd, maar vooral voor zij die begaan zijn met de morele valkuilen van de fotografie.
Shooting Stars loopt nog tot 14 februari in FotoMuseum, Antwerpen.
