In samenwerking met WIELS onderzoekt Anne Teresa de Keersmaeker de mogelijkheden van dans als tentoonstelling. Dit experiment heeft vooral zeer radicale implicaties voor de manier waarop we naar kunst kijken en stemt tot nadenken over de traditionele rol van de toeschouwer.
Dans, en beweging in het algemeen, bestaat uit drie basiselementen: ruimte, tijd en kracht. Anne Teresa de Keersmaeker, die bekend staat om haar abstracte en minimalistische choreografieën, baseert deze voorstelling op haar eerdere “Vortex Temporum”, waarin ze reflecteerde over de noties van tijd en duur. Omdat dit werk sowieso al rond tijd draaide, zag ze de mogelijkheid dit te deconstrueren en uit te rekken voor een tentoonstelling. Het thema tijd is hier evenzeer aanwezig, meer bepaald in associatie met ‘arbeid’. De tentoonstelling krijgt de duur van een werkdag en in beide ruimtes hangt een typische ‘kantineklok’. Voor De Keersmaeker is het lichaam altijd een werktuig geweest, een instrument dat alles in beweging zet.
“Work/Travail/Arbeid” is eerst en vooral een tentoonstelling. Wat daarom écht interessant is, is niet een analyse van de choreografie zelf, maar van de implicaties voor de bezoeker. De Keersmaeker is geïnteresseerd in de psychologie van de bezoeker: hoe bewegen mensen zich als groep? In welke mate is een individuele beslissing binnen een groep het begin van een nieuwe collectiviteit? De choreografie duurt in totaal negen uur. Bijgevolg zal u nooit het werk in zijn geheel kunnen zien, en is het mogelijk dat u bij twee afzonderlijke bezoeken twee totaal verschillende dansen te zien krijgt. Het kunstwerk is dus niet statisch, zoals dat bij beeldende kunst in tentoonstellingsruimtes en musea doorgaans het geval is.
De toeschouwer wordt bovendien geassimileerd door het kunstwerk. We zijn een afstand gewend tussen onszelf en de kunst, we bekijken het met een objectieve, kritische blik. In deze voorstelling, die de hele ruimte inneemt, is dat onmogelijk. Hoewel de meeste bezoekers bij het binnenkomen tegen de muur gaan zitten, worden ze even later aangezet om naar de andere ruimte te verhuizen. Door de afwisseling tussen de twee zalen wennen de bezoekers aan hun plaats middenin de choreografie. Er is geen ontsnappen aan: je bent betrokken, of je dat nu wil of niet. Op die manier wordt de kijker evenzeer deel van het werk en lost de traditionele frontaliteit op.
Op de grond van beide zalen zijn een aantal cirkels getekend met krijt. Op sommige momenten tijdens de choreografie lijken de cirkels van geen enkel belang, maar op andere momenten volgen de dansers wel degelijk de krijtlijnen. Omdat de cirkels geen enkel logisch verband hebben, en de volledige ruimte betrekken, is de bezoeker gedestabiliseerd. Bovendien worden niet alleen de bezoekers in de choreografie betrokken, maar ook de muzikanten (van het Brusselse ensemble Ictus) nemen hun plaats in binnen het geheel van cirkels en gaan een bewegend dialoog aan met de dansers.
Wat De Keersmaeker met dit experiment doet, is dus niet minder dan het herdefiniëren van de ruimte waarin kunst zich afspeelt. Kunst en toeschouwer bevinden zich niet meer in afgescheiden patronen, maar delen hetzelfde universum. Af en toe verwijst de choreografie ironisch naar de gestandaardiseerde manier van kijken door zich af te spelen in de doorgang tussen de twee zalen. Op dat moment bevindt de danser(es) zich in een kader en wordt de statische kunst geëvoceerd. De momenten waarop de danser(es) dat kader verlaat, zijn dan ook betekenisvol.
Is het denkbaar een dans als tentoonstelling te organiseren? Anne Teresa de Keersmaekers oeuvre culmineert in dit experiment. Los van de experimentele context is dit ook een zeer geslaagde productie, in de typische abstracte en strakke De Keersmaeker-stijl. Bovenal is “Work/Travail/Arbeid” echter relevant omdat het de conventionele opvattingen van zowel dans als beeldende kunst volledig ontregelt.
Work/Travail/Arbeid loopt nog tot 17 mei 2015 in WIELS, Brussel
Op 8, 9, 10 en 14 mei 2015 geeft Anne Teresa de Keersmaeker demonstraties onder de titel “My Breathing is my Dancing.” Het programma vindt u op de website van WIELS.
Op 17 mei 2015 om 18:00u is er in WIELS een afsluitend gesprek tussen Ann Teresa de Keersmaeker en Jérôme Bel.
Tot 17 mei 2015 loopt in Bozar, Brussel ook Works on Paper, een expo van Anne Teresa de Keersmaekers’ tekeningen.
