Een hoorn voor de oren? Een norse blik? Een muziekpartituur? Hemelse muziek? De kans is groot dat u in het universum terechtgekomen bent van de man die als de allereerste cultfiguur van de muziek beschouwd wordt: Ludwig von Beethoven. Het duivelse genie werd exact 250 jaar geleden geboren. Bozar ontwierp een heel feestprogramma rond de componist die toch zoveel verschillende emoties oproept over de hele wereld.
9 symfonieën, 32 sonates, 9 concertos, 17 ouvertures, kamermuziek van divers pluimage. Er is voor iedereen keus wanneer men leven en werk van de componist wil beschouwen. Centraal vertrekpunt van het feestprogramma is het concept van het Hotel Beethoven. Dit is geen plaatselijke uitvinding. Reeds op vele plaatsen in de wereld vonden de voorbije jaren herdenkingen plaats in de vorm van een hotel. Het concept zit zo in elkaar dat de diverse facetten van het leven en het werk van de componist in een soort hotelkamers worden onderverdeeld. Uiteraard met de bedoeling die veelkleurige facetten toegankelijker te maken.
De rijk voorziene expo in Bozar begint dan ook met een gigantische tijdslijn die het leven van Beethoven (1770-1827) in diens tijdsgewricht probeert te plaatsen. De rijk geïllustreerde tentoonstelling bevat heel wat originele manuscripten van partituren, van notities, van briefwisseling maar vooral bevat ze portretten en persiflages op Beethoven die aantonen hoe hij aanzien wordt door de wereld. Maar bovenal hoor je altijd wel ergens zijn muziek. Bozar werkte de hele tentoonstelling ook uit samen met dovenorganisaties. Voor hen heeft Beethoven een speciale betekenis: de componist begon zelf op diens achtentwintigste doof te worden, maar liet zich hierdoor niet afschrikken om (vaak in zijn hoofd en gedachten) toch machtige composities op papier te zetten. De hele tentoonstelling wordt dan ook ingekaderd door kleine webcams waar doven en slechthorenden in gebarentaal de expo kunnen doorlopen.
Een eerste opvallende zaal na de inleidende tijdslijn is inderdaad deze die gewijd werd aan de portretten van Beethoven. Het meest bekende is uiteraard dat van Stieler uit 1820, wereldwijd gereproduceerd. Zo kwam Beethoven tot ons: de nors kijkende, door de wereld getormenteerde componist in blauw en rood. Antoine Bourdelle maakte een reeks portretten van hem. Andy Warhol en John Baldessari namen hem onder handen. Maar er is ook dat portret dat hem in twintig minuten doet veranderen van een blanke man in een zwarte man. Ultiem bewijs dat Beethoven door iedereen in zijn of haar tijd gerecycleerd kan worden…
De expo loopt kamer per kamer van het ene belangrijke jaartal naar het andere. Het jaar 1812 gaat dieper in op zijn complexe relatie met de wereld ten tijde van Napoleon. Ook in 1970 werkte bijvoorbeeld Joseph Beuys al mee aan een film over Beethoven. De voorlaatste kamer uit het hotel is … Kamer 2020. Verrassend kan je bewonderen hoe een hedendaags jongerenkoor Beethoven interpreteert, zoals zoveel koren voor hen al deden.
De laatste kamer is uiteraard Kamer 1827. De omstandigheden van de dood zijn bij Beethoven altijd een belangrijke bron van inspiratie geweest. Na zijn (te vroege) dood werd hijzelf plots onderwerp van speculatie: er werd een grote hoeveelheid lood gevonden in een haar dat bewaard bleef van hem. Ten gevolge van? De soms slechte en ongezonde levensomstandigheden van de componist, op plaatsen waar de regen binnengoot? Het gebruik van potloden die lood bevatten? Drinkwater met lood? De Missa Solemnis biedt geen uitsluitsel maar ze bleef bewaard, net zoals het andere werk, voor het nageslacht, dat op deze manier een uniek icoon kon doen schijnen aan het firmament van de wereldmuziek.
Hotel Beethoven is geen uniek concept maar het blinkt uit door een vernuftige opstelling, en is ondanks het soms elitaire karakter van klassieke muziek absoluut toegankelijk voor alle leeftijden en groepen. Unieke fragmenten, geschriften, composities en vooral prachtige muziek op de achtergrond. Een voltreffer.
Hotel Beethoven loopt nog tot 17 januari 2020 in Bozar in Brussel.
