Reeds tijdens zijn leven beschouwde men Jheronymus Bosch als een uitzonderlijk kunstenaar
— de woorden "des duivels" vielen in dit verband meerdere malen. Al eeuwenlang kijkt
iedereen vol bewondering en verwondering naar zijn schilderijen. Vooral tijdens de voorbije eeuw is
er veel inkt gevloeid over het al dan niet surrealistische karakter van zijn werk. Wat er ook van
zij, het oeuvre van Bosch heeft nog lang niet al zijn geheimen prijs gegeven.
Jheronymus Bosch is vooral bekend van schilderijen met vreemde wezens, waarvan De Tuin der Lusten en Het Laatste Oordeel wellicht het meest tot de verbeelding spreken. Wij kozen voor het iets minder bekende broertje van de twee, namelijk de triptiek De Hooiwagen.
Op de gesloten buitenluiken vind je "De Landloper". Dit tafereel, vermoedelijk ontworpen door Bosch en uitgewerkt door zijn atelier, verbeeldt de zoektocht van de mens doorheen het leven.
Vaak noemt men deze figuur Elcerlyc, die zoals de gelijknamige middeleeuwse zwerver zoekend
door het leven stapt. Op de binnenluiken van het drieluik herken je links enkele taferelen uit het
boek "Genesis": de opstandige engelen, de schepping van Eva, de zondeval en de verdrijving uit het paradijs. Op het rechterluik schilderde Bosch een helletafereel. Het middenluik, een
hooiwagen door de duivels getrokken, verbindt de twee luiken. Hier zien we een friemelende
mensenmenigte die vecht om hooi. De wagen met het hooi wordt door de duivels getrokken. Bovenaan zien we Christus die vanop de wolken de aardse razernij aanschouwt.
Het verband tussen de drie panelen vinden we in de Middelnederlandse betekenis van het woord
"hooi". De eerste betekenis van het woord, "nietigheid", verwijst naar het
gedroogde hooi of, met andere woorden, het graan dat niet kan leven zonder aarde en dus afsterft.
Wanneer we dit ruimer interpreteren, spreken we over de nietigheid van het aardse gewin. Anderzijds
gebruikte men het woord "hooi" veelvuldig als symbool voor de vergankelijkheid en de
zwakheid. Op het schilderij vechten de mensen om hooi, ze vechten om iets onbelangrijks, en hierdoor
zien ze niet dat duivels het geheel regisseren, zij leiden de mensen de hel binnen.