Feast of Fools. Bruegel herontdekt :: Kasteel van Gaasbeek, Lennik

In 2019 is het exact 450 jaar geleden dat Pieter Bruegel de Oude overleed. De schilder wordt meer dan wie ook vereenzelvigd met de belichaming van de Vlaamse identiteit. De eerste eeuwen na zijn dood bleef de schilder verborgen in de uithoeken van de kunstwereld, maar rond 1900 begon zijn onweerstaanbare revival. Sindsdien werden hele generaties Vlaamse en buitenlandse schilders en kunstenaars door zijn werken geleid. Het Kasteel van Gaasbeek dient als decor voor een inblik in de werken van deze Bruegelvolgers.

De uitdaging die de Vlaamse Gemeenschap zichzelf stelde in dit Bruegeljaar was niet van de minste: in een reeds somptueus decor zoals het Kasteel van Gaasbeek een onderdak bieden aan werken die reflecteren op kunstwerken van de schilder die symbool staat voor een belangrijke periode in de Vlaamse cultuurgeschiedenis. Terecht wordt dan ook als uitgangspunt genomen dat de revival van Bruegel rond 1900 eigenlijk een groot misverstand was. Bruegel werd er op een schavot geplaatst als een schilder van boerenkermissen, sneeuwlandschappen en ruisende korenvelden. De kunstenaars die hem als inspiratiebron namen, dachten er ieder op hun manier anders over.

De expo werd opgebouwd rond zes thema’s. Naast de onvermijdelijke thema’s zoals het boerenleven en de feesten uit vroegere tijden, wordt Bruegel ook gelinkt aan meer hedendaagse items, zoals oorlog en vrede. Het verhaal van Bruegel wordt verteld zonder dat er ook maar één werk van Bruegel zelf in de tentoonstelling aanwezig is. Zijn navolgers sinds 1900 vertellen zijn verhaal opnieuw. Het geeft meteen de moeilijke spreidstand weer van de expo, want hoe vertel je een verhaal rond Bruegel zonder dat hij zelf via zijn schilderijen kan spreken ? En vooral: hoe hoed je jezelf voor onvermijdelijke overdaad ?

Nochtans is het exact dat waar de tentoonstelling zich mee in de problemen rijdt. Al meteen bij het eerste thema komt de bezoeker terecht in een rijkelijk gevulde fruitkamer van het Kasteel van Gaasbeek, volgestouwd tot de nok met werken van kunstenaars zoals Gustave Van de Woestijne en Valerius De Saedeleer, exponenten van de diverse Latemse Scholen. Zelfs foto’s van Stijn Streuvels worden er bij gesleurd. Eén welgemikt kunstwerk in een lege kamer had het verhaal veel puntiger kunnen uitbeelden.

Het Kasteel van Gaasbeek an sich speelt ook een storende rol. Alle magnifieke wandtapijten, schilderijen, en etsen die in de vaste collectie hangen, werken het beschouwen van de occasionele werken eerder tegen. Hoe kan een prachtig werk zoals ‘De dood achtervolgt de mensenmassa’ van James Ensor immers op tegen schilderijen van de vroegere bewoners van het Kasteel ? Het sluiten en openen van de deuren in de veelheid aan kamers die de bezoeker doorloopt, is al een storend element op zich.

De expo biedt zeker een overzicht van de diverse navolgers van Bruegel. Alleen wordt het pas echt interessant wanneer de bezoeker een plaats binnentreedt die helemaal aan één kunstwerk gewijd is. Vandaar dat enkele van de hedendaagse, nog levende kunstenaars onvermijdelijk het meest indruk maken met hun werken. Leo Copers is een goed voorbeeld: weggestopt worden op een zolder leek zijn lot te worden, maar hij breekt er magistraal uit met een vloer vol met nagebootste goudstaven en een passend opschrift dat tot stilte aanmaant.

De expo blinkt wel uit in het gebruik van enkele audiovisuele stunts. Bijvoorbeeld door het opstellen van een soort discotheek van door Bruegel geïnspireerde liederen, van de hand van onder anderen Jacques Brel en Wannes Van de Velde. En in een cinemazaal wordt een panoplie aan films getoond die het boerenleven als uitgangspunt namen.

Louter op basis van de verzamelde werken is de expo een aanrader voor elke kunstminnende Vlaming. De segmentatie naar de verschillende doelgroepen zoals kinderen en ouderen verloopt echter heel wat stroever. Het is duidelijk dat de expo eigenlijk twee tentoonstellingen op elkaar wil plaatsen : één rond Bruegel en één rond de inspiratie die hij leverde bij hedendaagse kunstenaars. De mix tussen bijvoorbeeld de diverse Latemse scholen en de hedendaagse kunstscène is heel moeilijk te vatten, temeer daar het Kasteel als decor ook nog eens tegenwerkt. Bruegel vulde zijn werk met boodschappen en uitdrukkingen. Die lijken hier echter verwaterd te zijn.

Feast of Fools. Bruegel herontdekt loopt nog tot 28 april 2019 in het Kasteel van Gaasbeek

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Schrijf uw reactie
Vul hier uw naam in