Helder, intuïtief en levenslustig: de fotografie van de Nederlandse Sanja Marušić springt in het oog op de Internationale Fotobiënnale Oostende. In een zomers gesprek vertelt ze waarom ze het naakte lichaam als attribuut ziet, hoe ze kleur gebruikt als speels instrument en waarom haar werk balanceert tussen werkelijkheid en ontsnapping.
enola: Jouw kunst op de Internationale Fotobiënnale Oostende is verrassend fris en kleurrijk. Iedereen houdt van jouw werk. Hoe komt dat, denk je?
Sanja Marušić: “Misschien omdat ik altijd uit mezelf vertrek? Soms heb ik het moeilijk met kunst die ‘uitleggerig’ is. Dat is natuurlijk heel persoonlijk. Zo zal ik geen werk maken dat overduidelijk de gelijkheid tussen vrouwen en mannen in vraag stelt. Ik vind dat wel een belangrijk thema, maar het bepaalt mijn kunstwerken niet. Het zit erin, en ik laat het zien, zonder de aandacht erop te vestigen. Meer op een manier die het voelbaar maakt, denk ik. Kunst mag voor mij niet belerend zijn. Ik wil niet met het vingertje wijzen. Ik toon wel zaken en stel wel vragen, maar dan wat minder obvious, ofzo.”
enola: Je bent geboren in 1991 in Amsterdam en hebt Kroatische roots. Tot je zesde woedde er een gruwelijke oorlog in Kroatië. Vandaag is het een fleurige toeristische bestemming. Hoe heeft dat jou beïnvloed?
Marušić: “Dat weet ik eigenlijk niet. Ik herinner me wel de jaarlijkse vakanties naar Kroatië. We hadden daar een huisje op een stukje land dat mijn vader had geërfd. Mijn hele familie woont in een klein dorpje aan de kust, en als we daar dan heen gingen, reden we door veel lege dorpen die stukgeschoten waren. Dus dat heb ik er wel van onthouden. Ook familie die wat verderop woonde, had herinneringen aan de oorlog en vertelde er vaak over. De oorlog had dus geen directe invloed op mij, ik was een baby toen. Ik ben er wel geweest tijdens de oorlog omdat mijn vader te veel heimwee had. Maar eigenlijk herinner ik me daar niets van.”
enola: Inspireren de Kroatische helblauwe zee, grillige rotskusten en diepgroene bossen jou?
Marušić: “Dat denk ik wel. Mijn moeder heeft mijn vader daar ontmoet toen ze op vakantie was. Dat is een tof romantisch verhaal en ze zijn nog steeds samen. Uiteindelijk ben ik dus ‘geïnspireerd’ door een Kroatische vakantieliefde.”
“Maar ik weet eigenlijk weinig van de Kroatische cultuur. Wél ben ik aangetrokken – grappig genoeg – tot een hele toffe soort van volkskunst. Maar dat kwam veel later, pas toen ik daar een tentoonstelling maakte met een curator die Bosnisch-Servische roots had (Bosnische Serviërs waren de vijanden van de Bosnische Kroaten in de burgeroorlog – red.). Dat vond ik best interessant. Ik had het idee dat ik bij haar dingen herkende op een abstracte manier, een soort herkenbare culturele achtergrond. Zij heeft me toen veel meer bijgebracht van ‘dit moet je zien’ en ‘dat is er’, en toen heb ik wel wat leren kennen van de cultuur.”
“Binnen de volkse tradities hou ik van de kledij met heel veel kleuren en patronen. Ook vaak met bonte kralen. Maar dat heb ik op latere leeftijd ontdekt en het heeft me later pas geïnspireerd. Ik ben er echt wel dol op.”
enola: Vaak ben je zelf in beeld. Je maakt dus eigenlijk zelfportretten?
Marušić: “Ja, maar ik zie mezelf eerder als een soort attribuut of een decorstuk. Ik ben niet echt het onderwerp. Ik zie het eerder als performances. Ik gebruik mijn lichaam als deel van de compositie. Ik neem wel dingen mee uit mijn eigen leven; bepaalde fases, maar ik zie mijn werken niet als een dagboek. Het is ook absoluut geen zelfonderzoek. Daar wil ik net van weg. Mijn werk is superintuïtief. Ik doe dus dingen waarvan pas achteraf duidelijk wordt waarom ik ze deed.”
enola: Wat betekent kleur voor jou? Is het puur entertainment of is het een antwoord op een grijze werkelijkheid?
Marušić: “Dat hangt af van de invulling die je eraan geeft. Wat betekent entertainment precies? Het krijgt snel een negatieve lading denk ik, als in, een soort lichtzinnig en vluchtig plezier. Maar entertainment is ook iets moois. Je kan je er – hoewel soms kortstondig – ook gelukkig door voelen. Kleur werkt op je gevoel. Als je iemand in een zwarte ruimte plaatst of net in een hele warme okergele ruimte, dan wekt dat andere gevoelens op. Of knalrood of lichtgroen. Bepaalde kleuren werken op ons instinct. Vaak zijn giftige bessen bijvoorbeeld rood. Daarom is een verbodsbord of een waarschuwing ook vaak rood. Andere kleuren laten ons dan weer veilig voelen.”
“Vaak haal ik echter de kleuren weg. Dat maakt het interessant. Voor mij zijn kleuren als instrumenten. Ik haal de kleuren weg en ga dan intuïtief weer inkleuren. Zoals een kind dat doet met een kleurplaat. Dat is heel speels en naïef, en dát vind ik precies heel fijn. Het bewerken wordt net zo belangrijk als het fotograferen. Ik herleid beelden tot een nulpunt waarvan ik dan opnieuw kan beginnen. Zoals: het hek is blauw, dus blijft het blauw. Neen, niet voor mij, ik kan het helemaal opnieuw bekijken. Het is net díé vrijheid die me motiveert.”
enola: Is jouw creativiteit een vlucht uit de werkelijkheid?
Marušić: “Mijn werk is escapistisch. (twijfelt even) Maar het zit een beetje tussenin. Er zijn onderdelen in mijn werk echt. Maar sommige dingen ook niet. Ik haal best wel veel dingen weg, waardoor het leeg of abstract wordt. Ik filter wat ruis weg, zoals een lantaarnpaal die me stoort. Zo hou ik enkel een urgentie over. Daardoor wordt het een sculptuur of een performance. Ik vind het leuk om tussen vlucht en werkelijkheid te zitten. Hierdoor ontstaan vragen als: ‘Was die bal echt rood? Stond die paal daar echt?’ Ik ga niet bewust zoeken naar dat soort vragen: ze komen vanzelf en je kan er niet echt vat op krijgen.”
enola: Vaak zien we je naakt. Is dit een boodschap naar jongvolwassenen en hoe zij naar hun eigen lichaam kijken?
Marušić: “Nee, zeker niet. Ik vind het helemaal te gek dat jongeren body positive zijn. Maar dit zelfbeeld is aan het omslaan. Die hele lage broeken, die mode komt terug. De heroin chic uit de tijd van Kate Moss komt terug. Ik begrijp het wel. Je hebt dus inderdaad dat fucked up instagrambeeld waar iedereen van weet dat het slecht is voor het zelfbeeld, met al die fitness-selfies. Toch heb je daarnaast ook een body positivity movement. Ik ben zelf niet helemaal meer mee. Het bestaat naast elkaar: zo zijn er meer dan ooit allerlei campagnes met mensen met verschillende huiden, of ook met psoriasis, of weet ik veel. Dat was in de jaren 1990 helemaal niet zo, bijvoorbeeld met Benetton dat enkele mooie donkere vrouwen in zijn campagnes opvoerde. Dat is niet zoals nu: iemand met één been, enzovoorts, dat is toch heel gaaf. Dat vind ik een leuke beweging.”
“Wat mezelf betreft: ik voel me vrij in dit naakt-gebeuren. Ik voel nooit gêne. Komt ook doordat je daaraan went, denk ik. Net zoals een eerste keer sauna heel eng is, maar na drie keer maakt het niet meer uit. Zelf ben ik er dus comfortabel mee. Toch is het vet jammer dat dit vandaag zo awkward is. Dat is eigenlijk heel zonde.”
enola: Ben je nu een fotograaf, een schilder, een lichaamskunstenaar of een performer?
Marušić: “Grappig. Ik zeg nog altijd fotograaf. Want als ik in opdracht werk, ga ik meer richting fotografie. Terwijl ik in mijn vrij werk heel extreem ga. Fotografie is echter steeds een uitgangspunt. Maar het is niet definitief. Wordt het collage? Gebruik ik een schilderachtige manier van bewerken? Ben ik performance aan het doen? Soms maak ik zelfs de kostuums of de props. In die zin zie ik het meer als een gesamtkunstwerk of mixed-media art.”
De werken van Sanja Marušić zijn tot 16 november 2025 aan de Drie Gapers (Zeedijk t.h.v. Koninginnelaan) te zien tijdens de Internationale Fotobiënnale Oostende.
