Jarenlang heeft Frank Dingenen in ‘Meester, hij begint weer’
tirades afgestoken tegen zijn leerlingen over de gevaren van
snuifdrugs. Maar de boodschap is blijkbaar niet doorgedrongen: het
drugsgebruik neemt nog steeds toe, en aangezien het medium film een
spiegel van de maatschappij hoort te zijn, nemen ook de producties
over dit onderwerp toe. ‘Clean’ handelt over de loodzware taak om
van een drugsverslaving verlost te raken. Geen vrolijk thema, en
dat heeft zo zijn gevolgen.
In ‘Clean’ volgen we het zuiveringsproces van Emily Wang (Maggie
Cheung). Samen met haar partner Lee Hauser (James Johnston) is ze
een notoir gebruikster. Daar komt echter een abrupt einde aan als
Lee overlijdt aan een overdosis van de door Emily aangekochte
drugs. Zes maanden gevangenschap doen haar verlangen naar een
normaal leven met haar zoontje Jay, en dus besluit ze af te kicken.
Maar niemand zit op Emily te wachten. Lee’s moeder, Rosemary
(Martha Henry), neemt haar de dood van haar zoon kwalijk, en ook
Albrecht (Nick Nolte) vindt dat Jay meer nood heeft aan een
stabiele gezinssituatie dan aan een afkickende moeder.
Toch begint Emily aan de moeilijke taak, met vallen en opstaan.
Haar tocht leidt haar doorheen verscheidene steden, van Hamilton
naar Parijs, vervolgens naar Londen en eindigend in San Francisco.
Vechtend tegen haar verslaving, probeert ze stilaan haar plaats in
de samenleving te heroveren, met als doel weer voor Jay te kunnen
zorgen.
Dit klinkt allemaal nogal zwaar op de hand, en dat is het ook.
Regisseur Olivier Assayas – de ex-filmjournalist die eerder
streelde en sloeg met Demonlover–
kiest ervoor alles chronologisch in beeld te brengen. Gedurende de
hele film heb je dan ook geen idee waar het verhaal naartoe gaat.
In het begin kan je nog appreciëren dat hij voor bepaalde scènes de
tijd neemt, maar op de duur wordt dit gewoon storend. Het probleem
schuilt erin dat er nergens wat diepgang in de personages gelegd
wordt. Voortdurend worden er nieuwe personages geïntroduceerd, maar
nooit kom je iets over hen te weten, nooit weet je duidelijk wie ze
zijn, en wat ze betekenen voor Emily. De hele prent baadt in een
ongelooflijke oppervlakkigheid, die het onmogelijk maakt om je
verbonden te voelen met de personages. Erger zelfs, het kan je
gewoon niet schelen wat er met hen gebeurt.
Niet alles is evenwel kommer en kwel. Vooral sommige
acteerprestaties zorgen ervoor dat het een aanvaardbaar geheel
blijft. Neem nu Nick Nolte bijvoorbeeld. De Albrecht die hij
neerzet, is een zeer aimabel man. Getormenteerd door het verlies
van zijn zoon en het nakend verlies van zijn vrouw, probeert hij
voor Jay toch nog een uitweg te vinden uit de ellende. Nolte speelt
met een ingehouden droefheid en geeft nergens de indruk meer of
minder te zijn dan hij is. Misschien ironisch, maar door de
uitgeblustheid die van hem afstraalt, zet hij één van zijn betere
rollen van de laatste jaren neer.
Minder enthousiast ben ik dan weer over wat er is aangevangen met
het personage van Jay. In aloude, onverdroten Hollywoodstijl moet
ook nu weer het kind, James Dennis in dit geval, zorgen voor de
diepgang. Waarom moeten levenslessen steevast uit de mond komen van
zevenjarige kinderen? Moet dit voor een vertederend moment zorgen?
Is het bedoeld om op de weemoed van het publiek te werken? Storend
kan je het noemen, niet meer of minder, geforceerd tot en met. Duw
zo’n momenten in een tienerkomedie, maar toch niet in een zwaar
beladen drama als dit.
Gelukkig is er nog de prestatie van Maggie Cheung. Heel de film
wordt door haar gedragen, en wat je van haar acteerspel vindt, is
bepalend voor je oordeel over de film op zijn geheel. Ik heb er
alvast een dubbel gevoel bij. Aan de éne kant zet ze de aan drugs
verslaafde Emily op een juiste manier neer. Egoïstisch,
ongeconcentreerd, doelloos rondlopend; het is niet moeilijk om zich
te beelden hoe moeilijk ze het heeft, maar op die manier kan ze
niet op enige vorm van sympathie rekenen. Haar interpretatie van
een drugsverslaafde moeder is te eenzijdig, te ongevoelig. We
moeten geloven dat ze er alles voor wil doen om haar zoontje bij
zich te hebben, maar nergens zien we die emotie duidelijk naar het
voorplan treden.
Toch kan je moeilijk de schuld volledig in haar schoenen schuiven.
Er zijn nu éénmaal enkele gaten in het scénario, of er worden
teveel andere aspecten van haar leven bijgesleurd om consequent te
zijn. Cheung roeit met de riemen die ze heeft, en brengt het er op
die manier helemaal niet slecht af.
‘Clean’ is vooral een gemiste kans, en de titel vertelt waarom, hij
is te mooi, te gladgestreken. Een antidrugsboodschap brengt hij
nauwelijks over, daar slaagde Requiem
for a Dream, met zijn flitsende, hyperkinetische stijl en
tempo, veel beter in. Ook als drama is deze film niet beter dan de
middelmaat, wegens te onpersoonlijk. Het enige dat dan ook de
moeite is om te onthouden, is het gegeven dat er een goede actrice
schuilt in Maggie Cheung. Het is enkel nog wachten op de scenarist
en de regisseur die het volledig naar boven weet te halen.
