Charles-Ferdinand Ramuz :: De grote angst in de bergen

Hij staat te boek als een van de belangrijkste modernisten van de vorige eeuw. Toch was er tot voor kort nauwelijks aandacht voor werk van Charles-Ferdinand Ramuz. Aan dat manco maakt vertaler Rokus Hofstede eindelijk een einde.

Hij staat te boek als een van de belangrijkste modernisten van de 20ste eeuw en als de nationale trots van Zwitserland. Toch was er tot voor kort binnen ons taalgebied nauwelijks aandacht voor werk van Charles-Ferdinand Ramuz. Aan dat manco maakt zomaar even een vertaler een einde. Het Nederlands van Rokus Hofstede verhoudt zich daarbij niet slaafs tot het authentieke Franse idioom en weet, precies door het zich permitteren van vrijheid, het origineel eer aan te doen.

Controversieel is Ramuz altijd geweest en zelfs na zijn inlijving in de prestigieuze Pléiade-reeks bij Gallimard zal de auteur zijn publiek altijd in voor- en tegenstanders blijven verdelen. De zeg maar boerse stijl waarvoor de schrijver de mosterd haalde bij gesproken Zwitserse dialecten is nog altijd voer voor discussie onder critici. Toch is het tegenwoordig algemeen aanvaard dat Ramuz met zijn stilering van wat volgens sommigen een lokale kromtaal is een tot dan toe ongekende literaire ervaring wist te creëren – uiteindelijk komt alleen Ramuz met ‘ramuzisme’ weg. Frequente herhalingen, alsof de verteller het verhaal met horten en stoten moet zien op te dissen uit de herinnering, zijn een opvallend kenmerk van de verhalende trant die De grote angst in de bergen maakt tot wat het is. Toch doet de lectuur erg trefzeker aan – zelfs het zoeken van de onzichtbare vertellende stem is kortom geësthetiseerd.

Aandacht voor volkse gebruiken mag dan als concept aan de 19e eeuw toebehoren, werkelijk modern wordt Ramuz wanneer hij verschillende tijden door elkaar haalt. Dat fragmenteert de handeling naar diverse tijdvakken: ze grijpt plaats in het heden dan wel in het verleden en net deze doelbewust opgezette verwarring verlevendigt de actie. Via het woord voltrekt de tragedie zich als het ware een tweede keer en net door de onmogelijke frictie die de uiteenlopende werkwoordsvormen oproepen, wordt de lezer bewust gemaakt van het narratief als construct, als reconstructie, ja zelfs als fictie. Dat ook allerhande perspectieven door elkaar heen lopen, heeft overigens hetzelfde effect: de kroniek is geen feilloos ontrafeld drama, maar een kunstmatigheid, dat net zoveel de lezer als de auteur toebehoort, om uiteindelijk zelfs aan diens wetmatigheden te ontsnappen.

Met zijn uitgebreid potentieel aan nuancering voor wat heden en verleden betreft, leest Ramuz in het Frans behoorlijk ontregelend. Wie met academische precisie een Nederlandstalig equivalent nastreeft, zal zich vastrijden in stug proza dat recht doet aan Ramuz als modernist, met als resultante lectuur die nauwelijks uitnodigt en het grote publiek onmogelijk kan bedienen. Logisch maar evengoed gewaagd is dat Rokus Hofstede zich niet blindelings onderwerpt aan de “rariteiten” van de brontekst en wel omdat hij een vlot leesbaar boek voor ogen had dat op meer subtiele wijze Ramuz’ vernieuwingen uitwasemt. Gezegd moet dat de vertaling inderdaad een ideaal compromis blijkt tussen toegankelijk, meeslepend en innovatief. Net deze unieke mix maakt lectuur van De grote angst in de bergen erg fascinerend.

Overigens was het Hofstede niet louter te doen om het opwaarderen van Ramuz, want terecht merkt hij op dat het boek ons ook iets vertelt over de 21ste eeuw. Wanneer zich in de finale een ecologische ramp aankondigt, blijkt de goegemeente immers zodanig op te gaan in onnodige stennis dat ze haar ondergang nauwelijks opmerkt – rings a bell? Ramuz maakt van dit orgelpunt een absurde schertsvertoning, waarvan de groteske teneur haaks staat op de culminatie van de vitalistische natuurbeschrijvingen die door de hele roman heen woekeren. Het menselijke en het ongerept-bezielde van de natuur komen zo diametraal tegenover elkaar te staan, in een verhaal waarvan de noodlottigheid wortelt in een ander verhaal, waarmee het boek niet toevallig aanvangt.

Eigenlijk een verhaal over verhalen, hoe die verteld worden en uiteindelijk een eigen leven gaan leiden. En dat van de hand van een verteller die weet hoe een narratief een lezer op sleeptouw kan nemen. Met recht en reden een boek dat Van Oorschot van de vergetelheid heeft gered.

 

7.5
Roger-Viollet

recent

Zimmerman

17 maart 2024Rotown, Rotterdam

Zondagavond spelen Ivy Falls en Zimmerman in Rotown in...

Coeur :: SHOW

Meer pompende beats. Meer duizelingwekkend Frans. Meer pure, feestelijke...

The Smile

15 maart 2024Vorst Nationaal, Brussel

Er zit een goeroe verborgen diep in Thom Yorke....

Benni :: Make Me Blind

Vanuit het land van de eeuwige herfst bracht de...

Miek Zwamborn :: Onderling – Langs de kustlijn van Mull

Hoe maak je als auteur het landschap tot hoofdpersonage...

aanraders

Maxim Osipov :: Kilometer 101

Dat zelfs op al onschadelijk gemaakte dissidentie nog steeds...

Olga Tokarczuk :: Empusion

Weg met de achterflap! Hoewel het iedereen vrij staat...

Miek Zwamborn :: Onderling – Langs de kustlijn van Mull

Hoe maak je als auteur het landschap tot hoofdpersonage...

verwant

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Schrijf uw reactie
Vul hier uw naam in