Nuestras Madres is, na Lukas Dhonts Girl, al de tweede Belgische film op rij die de ‘Camera d’Or’ mee naar huis mag nemen van het Cannes filmfestival, de prestigieuze prijs voor debuterende regisseurs. Bovendien zal Nuestras Madres, dat zich nochtans volledig afspeelt in het verre Guatemala, enkele maanden later de Belgische driekleur mogen verdedigen op de Academy Awards (al moet de film eerst nog bij de shortlist en de uiteindelijke genomineerden geraken). Toch bevreemdend dat regisseur Cesar Diaz om zijn film te kunnen maken eerst moest emigreren naar België, om vervolgens terug op Guatemalteekse grond deze hoogstpersoonlijke film te maken. Maar ach, wat mogen we trots zijn dat deze cineast ons landje uitkoos om verder te kunnen broeden op zijn debuutfilm: Nuestras Madres neemt je tergend traag vast, maar laat je daarna niet gemakkelijk weer los.
Ernesto (Armando Espitia) is een jonge ambitieuze antropoloog-archeoloog wiens dagelijkse job erin bestaat om bij een lokale ngo, skeletten uit massagraven te reconstrueren en te identificeren. Zo geeft hij de nabestaanden van oorlogsmisdaden van ondertussen meer dan 30 jaar geleden een kans om het verleden toch op een of andere manier een plaats te kunnen geven. Zijn aanvankelijk relatief koude benadering van zijn dagelijkse bezigheid – ‘Nog een put’ horen we hem initieel nog klagen tegen zijn collega – krijgt plots een erg persoonlijke dimensie wanneer een oude vrouw, op zoek naar de resten van haar man, een foto bovenhaalt waarop hij zijn vader meent te herkennen.
Nuestras Madres bouwt verder op de erfenis van films met een zekere documentaire inslag die ons land de afgelopen jaren al verschillende prijzen opleverden op talloze filmfestivals. Denk bijvoorbeeld aan de observerende stijl van de gebroeders Dardenne of Lukas Dhont. Dit doet Diaz niet alleen door gebruik te maken van lokale bevolking zonder acteerervaring. Meer dan de personages laat Diaz de beelden zelf en de ijzingwekkende stiltes spreken. Het meest treffend komt dit aan bod wanneer hij verschillende vrouwen hun getuigenissen van oorlogsmisdaden níet laat belijden aan de hand van hun verhalen zelf, maar enkel en alleen door het tonen van hun, door trauma doorgroefde gezichten, die diep in de camera turen.
Diaz slaagt er ook erg goed in om ons aan de hand van verschillende personages te laten zien op welke manieren er met zo’n verleden kan worden omgegaan. Zo is de jonge Ernesto eerder van het activistische soort en vastberaden om zoveel mogelijk verdoken oorlogsmisdaden aan het licht te brengen en de misdadigers te laten berechten. Aan de andere kant heb je o.a. zijn zijn moeder, die – om erg begrijpelijke redenen, zo zal later blijken – het verleden liever niet in de ogen kijkt. Of neem nu de oudere vrouw die Ernesto vraagt om de resten van haar echtgenoot op te graven. Zij weigert te sympathiseren met eender welke kamp van de oorlog. Ze wil gewoon dat alles stopt, dat ze haar man kan begraven, immers ‘De doden zijn al dood’.
Nuestras Madres legt pijnlijk accuraat bloot hoe een gehele samenleving gebroken achterblijft na een decennia overspannend oorlogsverleden: Zo zien we dat er tussen verschillende individuen nog steeds een haast aangeboren wantrouwen en animositeit blijft sluimeren en dat het 30 jaar na datum nog steeds ‘ieder voor zich’ is. Even treffend is echter hoe anderen dankzij of ondanks een gedeeld trauma steun vinden bij elkaar.
De film toont aan dat wat veel nabestaanden dachten te weten, slechts een dun laagje was dat de ware toedracht van de wandaden bedekte. De job van de archeoloog-antropologen van de ngo die ontzettend nauwgezet de lagen aarde wegvegen om de skeletten aan de vergetelheid te onttrekken, is dan ook één prachtige metafoor voor een waarheid die 30 jaar lang onder de grond werd verzwegen. Ontzettend pakkend is de getuigenis van een moeder, met de camera ijzig dicht op haar gelaat, die haar verhaal van a tot z vertelt aan het tribunaal. Cesar Díaz gaf al aan dat dit voor hem een hoogstpersoonlijke film is: hij moest net zoals zijn hoofdpersonage afscheid nemen van zijn vader. Ondertussen liet hij het grote publiek op een erg betrokken manier kennismaken met een voor velen weinig gekend gruwelijk verleden. Laten we hem daarvoor erg dankbaar zijn en in ruil alvast die nominatie voor de Academy Awards toewensen.
