Bekroonde romans – in dit geval met een Pullitzerprijs – zijn voor Hollywood altijd al een bron geweest om uit te putten voor het opzetten van prestigieuze drama’s die zich openlijk positioneren in de strijd voor de vele filmprijzen die laat in het jaar en vroeg in het nieuwe jaar, worden uitgereikt. Donna Tartts vuistdikke roman uit 2014, vormt nu de basis voor een al te lang uitgesponnen en soms al te stoffige filmversie, die onder het soms weinig expressieve oppervlak toch een aantal verrassend sterke momenten verbergt en die vooral gered wordt door de sublieme fotografie van de grote Roger Deakins.
Wie er de kritieken op naleest stelt al vlug vast dat de roman voornamelijk geprezen werd om de Dickensiaanse dramatische plotlijn en de krachtige emotionele spanningsboog die daaruit groeide. Het script (waar Tartt voor adviseerde) gooit die structuur vreemd genoeg overhoop en kiest voor het beproefde recept van een flashback-vertelling die onvermijdelijk de dramatische kern fragmenteert, iets wat het verhaal absoluut niet ten goede komt. Dat opent nu met de protagonist – Theo Decker (Oakes Fegley) – die in een hotelkamer in Amsterdam bloedvlekken uit een hemd wast. We keren vervolgens terug in het verleden en zien hoe hij als kind zijn moeder verloor bij een bomaanslag op het Metropolitan Museum of Art in New York. Het drama brengt hem bij een nieuw aangenomen familie waar hij een nauwe band opbouwt met de kunstminnende moeder (Nicole Kidman) en na een helaas invloedrijk verblijf bij zijn teruggekeerde vader, uiteindelijk als volwassene ook terug bij de antiquair die hem als kind onder de vleugels nam en de passie voor het vak bijbracht (Jeffrey Wright).
Het dominante element in zijn leven is evenwel het schilderij dat hij op aanraden van een stervende man meenam uit de verwoeste zaal 32 van het Met en dat hij koestert als een materiële band met zijn verloren moeder – een kunstobject dat zijn eigen passies verbindt met die van de verloren ouder en de nieuwe vrouw die hem nu opvoedt. Het schilderij in kwestie is ‘The Goldfinch’ – Het Puttertje – een werk van Carel Fabritius uit de ‘Hollandse Gouden Eeuw’, dat in het moderne museumlandschap een ongewoon prominente reputatie verwierf en zich in werkelijkheid in het Mauritshuis in Den Haag bevindt.
Het werk in kwestie vormt ook de focus van het beste, eerste deel van de film. DOP Roger Deakins, drenkt zijn beelden tijdens het eerste uur in afwisselend de gouden gloed uit het werk van Frans Hals of Pieter Claesz, of het harde witte licht dat meer geassocieerd wordt met de Delftse school of – zoals hier – met het kunstenaarsatelier. Het leven van de jonge Theo in ‘The big Apple’ wordt gevat in soms verbazende momenten, zoals de perfecte compositie van Kidman en de jongen die negentiende-eeuwse Amerikaanse schilderkunst bekijken of de abstracte lege sociale en geografische wildernis in Texas, waar Theo terechtkomt nadat zijn vader weer in zijn leven verschijnt. Zolang we ons in de periode bevinden die de jeugd beschrijft van het hoofdpersonage, is dit een treffende prent over trauma, verdriet en gemiste kansen. Een film ook over hoe de dingen waardoor we het meest gepassioneerd zijn en de meest diepe kern in onszelf aanspreken, toch kunnen overschaduwd en verduisterd worden door persoonlijke angsten en onzekerheden.
Zodra het narratief echter aanbelandt bij het volwassen leven van de getraumatiseerde Theo, begint de versplinterde dramatische structuur van The Goldfinch zich tegen zichzelf te keren en krijgen we veel te lang uitgesponnen crescendo’s en lijken Deakins en regisseur John Crowley ook veel minder geïnteresseerd in sfeerschepping of visuele motieven en beperken ze zich tot het functioneel afhandelen van de plot.
The Goldfinch werd door de verzamelde Amerikaanse kritiek genadeloos neergesabeld – de film haalde een gemiddelde score van slechts 25 percent op rottentomatoes.com en is in menig opzicht inderdaad een mislukking. Laat u dat echter vooral niet afschrikken: de tandem Crowley-Deakins doet tenminste een poging om bepaalde aspecten van de literaire bron te vertalen naar het filmmedium en ook al mist die poging grotendeels het doel, ze is er wel degelijk en daarom verdient deze ‘goudvink’ net iets meer krediet dan zijn belabberde reputatie suggereert.
