De terugkeer van Keane had een trieste zaak kunnen zijn; veertigjarige has-beens die nog eens het kunstje van vijftien jaar geleden willen overdoen. Dat ze wachtten tot er iets te vertellen was, pleit dus voor hen. Zes jaar na wat een roemloos einde leek, heeft de band met Cause And Effect een plaat uit die bij momenten tot zijn beste werk hoort. “Een scheiding is interessant, want het levert kunst op.”
Ze leken done-and-over. Hoe blozend Keane in 2004 ook aan de einder was verschenen met het lichtjes poptastische Hopes And Fears, akelig snel draaiden de relaties tussen de muzikanten in de soep, verloor zanger Tom Chaplin zich in de drugs en ergens rond 2013, na vier albums, raakte er zoveel zand in de machine dat ze tot stilstand kwam. Chaplin leerde vervolgens neen zeggen tegen het snoepgoed en begon goedgemutst aan een solocarrière. Niets wees op een terugkeer dus. Tot het huwelijk van pianist-songsmid Tim Rice-Oxley op de schop ging en er, net als vijftien jaar geleden, een gebroken hart lag te wachten op de songs om het te lijmen. Zo ziet ook Chaplin het, wanneer we hem en Rice-Oxley in een Brussels hotel ontmoeten en hij oer-Brits naar mijn theekeuze informeert: als een onverwachte terugkeer.
Chaplin: “Ook wij hadden het niet zien aankomen. We hadden allemaal het gevoel dat het leven andere richtingen uit ging, want ik ging solo, Richard was volledig gestopt met drummen, … en eerlijk: niemand van ons had problemen om de rekeningen te betalen, dus daar moest het ook niet voor. Maar toen we die inspirerende songs over Tims scheiding hoorden, kwam het een en ander vanzelf.”
“Toen ik voor mijn problemen in therapie was, ben ik gaan beseffen dat mijn relatie met Tim een van de belangrijkste in mijn leven was. Ik miste die band. Daar moest ik iets aan doen en dus hebben we afgesproken. Waarbij hij me vertelde dat hij met wat songs zat waarvan hij niet wist hoe hij ze moest uitbrengen en of ze wel goed waren. Dat vond ik nogal vreemd voor iemand die in mijn ogen zo’n briljante songschrijver is. Tuurlijk zouden die niet slecht zijn! En dat was ook niet zo, integendeel; ze waren emotioneel krachtiger dan alles wat hij me vooraf had laten horen. Ze waren bijna té droevig bij momenten. En gezien waar ik zelf stond, volop bezig aan mezelf te werken, was dat wel herkenbaar. Alsof het zo moest zijn.”
Rice-Oxley: Uiteindelijk hebben we ook nooit besloten om er de brui aan te geven, dus de mogelijkheid van een terugkeer lag altijd open.
enola: En toen zat je na Hopes And Fears dus je tweede break-upalbum te schrijven. Dat doe je niet voor je plezier, maar omdat je voelt dat het moet, kan ik me voorstellen.
Rice-Oxley: “En toch hou ik niet van het idee dat schrijven cathartisch is. Daarvoor is het te veel verbonden met mijn gewone leven. Het is niet zo dat ik iets schrijf, en dat ik me dan beter voel. En natuurlijk is een gebroken hart verschrikkelijk, ook als je ouder bent, maar het brengt ook goeie dingen met zich mee; een nieuwe fase in je leven, bijvoorbeeld. Maar dat komt niet meteen, dat kan jaren duren. Ik ben zelf ook maar beginnen schrijven vier of vijf jaar na de scheiding. Maar het is … interessant, want het is uit zo’n onverwachte wendingen in het leven dat kunst ontstaat.”
enola: Weet je nog wat de song was die je deed beseffen dat je aan een plaat bezig was?
Rice-Oxley: “Ik herinner me nog het moment. Ik had nog eens een deelname gepland aan zo’n sessie waar je een dag met allemaal songschrijvers wordt samen gezet en probeert zo veel mogelijk songs te maken. Ik had tot dan nog niet over mijn huwelijk geschreven, maar ik ging die ochtend achter mijn piano zitten en schreef meteen een nummer dat veel emotioneler was dan alles dat ik tot dan toe had gemaakt. “Always There” heet het, maar het haalde het album niet.”
Chaplin: “Goeike nochtans.”
Rice-Oxley: “Dank je. Het was nogal intens; plots voelde ik iets in mijn ingewanden dat ik niet meer gevoeld had sinds ik voor Keane had geschreven. En toen kwamen de nieuwe songs heel snel. “Threads”, “Strange Room”, … Eigenlijk was dat een heel fijne tijd; ik slaagde er in mijn hart bloot te leggen en heel open en eerlijk te schrijven over die periode. Al die nummers zitten vol beelden en details die uit het echte leven stammen. Er was echter geen Keane om die mee uit te brengen, dus begon ik te spelen met het idee van een soloplaat, maar dat was niet echt iets wat ik wilde. Dan liever met Tom en de anderen. Ik ben dus verdomd blij, dat het ook zo is uitgedraaid.”
enola: Tom, jij hebt jezelf ondertussen ook tot songschrijver ontpopt. Zijn jullie niet samen gaan schrijven?
Chaplin: “We hebben dat geprobeerd, en dat was fun. Maar ik denk dat het voor mij toen al duidelijk was dat Tim zich zo had geopend in zijn nummers, dat ik daar niets te zoeken had. De songs hingen heel hard samen, dus het zou gek zijn geweest om daar dingen van ons samen tussen te steken. Dat is één ding. Het andere is dat ik wéét dat ik niet zo’n goeie songschrijver ben als hij. Buiten Keane heb ik zelfvertrouwen genoeg om zelf iets te laten horen, maar naast Tims krachten voel ik me behoorlijk nietig.” (lacht)
enola: Zou het een optie voor de toekomst zijn dat jullie samen gaan schrijven, of er songs van Tom op een Keaneplaat staan?
Rice-Oxley: “Alles kan, dat ook. Maar ik denk dat Tom gelijk heeft – enfin, niet in wat hij zegt over mij – maar dat de thema’s op het album te veel samenhingen om daar nog iets tussen te steken. Ergens vind ik het frustrerend dat het ons nog niet gelukt is om samen iets te maken, maar dat ligt volledig aan mij: ik ben daar helemaal niet goed in, in samen schrijven met anderen. Het irriteert me, maar ik heb geleerd het te accepteren.”
enola: En dus staat Tom zoals gewoonlijk jouw gevoelens te vertolken, deze keer over een scheiding. Dat moet aan beide kanten wat vreemd voelen.
Chaplin: “Dat vond ik niet, neen. Ten slotte ken ik de mensen over wie de songs gaan al lang. Ik ken Tims ex ook al twintig jaar of meer. Eeuwen geleden heb ik nog even met haar een huis gedeeld in Londen. En dan alle referenties over hun huis, de kinderen, … Het was duidelijk dat hij zich alleen had gevoeld, iets wat ik ook wel had meegemaakt, dus neen: het was niet moeilijk om die emoties te vinden. Uiteindelijk is het wat ik altijd al heb gedaan en is die dynamiek net een fundamenteel element van wat Keane zo interessant maakt. En ten slotte kon ik ook parallellen trekken met mijn eigen moeilijkheden de laatste jaren. We zaten daar allebei een beetje in een dalletje en we hebben allebei onze weg daar uit moeten zoeken. Dat helpt ook om de songs juist te vertolken.”
enola: Wat vond je het ontroerendste om te zingen?
Chaplin: “In “Strange Room” is er die geweldige regel “I want to help you find a way through
You’re just meant to guess it somehow”. Daar kan ik me helemaal mee identificeren. Of waar hij in “Love Too Much” schrijft “When you’re falling down Is when you feel most alive”. Dat resoneerde ook wel bij mij, want ik heb het de laatste jaren genoeg ervaren dat je net de grootste band krijgt met mensen in slechte tijden. Vreugde is iets vluchtigs dat je vaak heel zelfzuchtig beleeft.”
enola: Tim, je nam je tijd voor de teksten. Was het moeilijk de juiste woorden te vinden?
Rice-Oxley: “Niet echt, maar het moest juist zijn, en ik moet zeggen dat ik aan die zoektocht plezier heb beleefd. In het verleden was er steevast druk – echt of vermeend – om een Keaneplaat te maken. Deze keer kon ik mijn tijd nemen en genoot ik er van om in mijn meest gemakkelijke zetel in mijn dik notaboekje te zitten schrijven en schrijven en schrijven tot het perfect zat. Een beetje zoals Bruce Springsteen naar verluidt ook eindeloos kan zitten redigeren, strofes schrijven en schrappen dat het niet meer op kan, tot het helemaal klopt. Da’s iets anders dan stoppen omdat je het goeie aantal lettergrepen hebt gevonden. Want ik wilde het verhaal niet alleen poëtisch brengen, de toon moest ook exact zijn hoe het moest.”
enola: Naar verluidt waren er van de vele nummers die je aan de groep gaf enkele die er van jou absoluut op moesten.
Rice-Oxley: “Iedereen had zowat zijn eigen favorieten, maar het was al snel duidelijk dat enkele nummers echt de harde kern van de plaat uitmaakten. “Thread” en “Strange Room” voelden meteen heel cruciaal, maar ik herinner me dat voor de rest eigenlijk niet echt.”
Chaplin: “Ik denk dat die twee meteen belangrijk waren. Niet alleen zijn het geweldige nummers, maar alleen al om het verhaal te vertellen heb je ze nodig. Het album reflecteert Tims terugkeer vanuit de donkerte naar meer licht, optimisme en hoop, maar dat kun je niet vertellen zonder te tonen waar het begon. Die twee songs zijn voor mij degenen die dat uitdrukken.”
enola: In “Strange Room” haal je het moment aan dat je dronken je auto in de prak reed. Je had dat ook kunnen doodzwijgen, maar er over schrijven leek beter?
Rice-Oxley: “Zo kwam het er gewoon uit. Ik had wel wat ideeën over de plaat, vond het interessant om het verhaal vanuit verschillende hoeken te belichten, dus ook wat er in de aanloop naar de breuk is gebeurd, en wat er nadien voorviel. En dat incident leek me een behoorlijk helder teken dat de dingen niet echt goed zaten bij me. Ik kom er niet bijzonder goed uit en ik ben er ook niet trots op, maar het was belangrijk. Die strofe waarin ik schrijf “Officer let me explain” is een van mijn favoriete stukken op de plaat; het laat maar mooi zien hoe je ogenschijnlijk een redelijk succesvolle … euh, rockster of hoe je het ook wil noemen, kunt zijn en toch volslagen ongelukkig en eenzaam.”
Chaplin: “Laat je niet misleiden door de schijn van succes.” (lacht)
enola: Het heeft me altijd gefascineerd hoe het altijd de groepjes zijn die net als jullie uit jeugdvrienden bestaan – denk Blur, denk The Libertines – die het snelst uit elkaar vallen Alsof er iets aan het muzikantenleven is dat zo’n vriendschappen wel moet kapot maken.
Rice-Oxley: (Lachje) “Het is een erg beproevende omgeving voor ongeveer elk soort relatie, maar als je elkaar al zo lang kent, wordt het gewoon vermoeiend als je plots elke dag, soms dik tegen je zin, met elkaar zit opgescheept, wordt herleid tot een ondeelbaar viermanschap, dat collectief kritiek en lof krijgt. Dan voelt het als een huwelijk met meerdere mensen; ongelofelijk complex. Plots krijg je een heel andere verhouding met elkaar. Je evolueert zelf ook allemaal als persoon, en dat in elkaar aanvaarden is verdomd moeilijk. Je vriendschap kan niet anders dan veranderen en dat is heel erg lastig als je elkaar al twintig jaar kent. Het was goed dus dat we een break hebben genomen en opnieuw individuen konden worden.”
Chaplin: “Er zijn in die tussenliggende tijd een paar jaar geweest dat er van de vriendschap tussen Tim en mij weinig meer over was. We hebben elkaar in die periode wel gezien, maar je kunt niet zeggen dat we nog optrokken. In het verleden hadden we dan ook een behoorlijk passief-agressieve manier van communiceren. Mijn manier om met problemen om te gaan, was weglopen van de groep en mezelf een paar dagen te verliezen in allerhande substanties. Tims benadering was dan weer om daar songs over te schrijven, over mij. Dingen die ik vrij hard om horen vond, maar die ik wél moest zingen. De band gaf ons een uitlaapklep om het daar over te hebben, maar conversaties hadden we niet. Echt gezond was dat niet.”
enola: Weet je nog wat het moment was waarop je eindelijk besloot komaf te maken met je slechte gewoontes?
Chaplin: “Mijn dochter is in 2014 geboren en dat had een blij moment moeten zijn, maar eigenlijk is dat jaar verschrikkelijk geworden. Ik was altijd een binger geweest; ik verdween voor twee drie dagen, om dan met de staart tussen de benen terug te komen terwijl ik probeerde om alles weer goed te maken. Waarna het een paar weken later weer fout zou gaan. Dat jaar werden de gaten tussen die uitspattingen almaar korter. Tegen december spraken we over een bijna-permanente staat van roes. Kerstmis ging voorbij, was een soort ramp, en ik voelde hoe iedereen rond me hoopte dat het nieuwe jaar misschien een nieuwe start voor me zou worden. Helaas. Januari 2015 werd verschrikkelijk. Ik ben nooit dieper gegaan.”
“Tegen het einde van de maand was ik in het huis van een kennis, al vier of vijf dagen wakker, en plots voelde ik iets waarvan ik niet wist of het nu een hartinfarct of een paniekaanval was. Ik weet nog hoe ik van de keuken naar slaapkamer schuifelde; even gaan liggen zou me helpen, dacht ik, maar ik moest me staande houden tegen de muur om niet om te vallen. Op dat moment wist ik: “As ik morgen wakker wordt, wordt het anders”, een belofte die ik mezelf al vaak had gemaakt, maar ik wist dat deze keer anders was. Mijn vrouw had op dat moment ook min of meer besloten om me te verlaten. Ze had eindelijk geaccepteerd dat er niets was dat zij – de laatste die me nog een kans had gegeven – kon doen om me te helpen, en dat gecombineerd met die complete fysieke en mentale uitputting, kun je gerust de bodem van de put noemen. Het gaf me in elk geval het moment van inzicht om er eindelijk mee te stoppen.”
enola: En dus is dit Keane herboren, of is het van: “We zien wel?”
Rice-Oxley: “Eerder we zullen zien. We gaan nu een flink jaar met deze plaat toeren en daar kijken we erg naar uit, maar verder proberen we nog niet te plannen. Want dan komt er weer veel te veel druk. Laat het maar komen als het komt.”
