Sophie De Schaepdrijver :: Gabrielle Petit – Dood en leven van een Belgische spionne tijdens de Eerste Wereldoorlog

Van Vlaanderen over Nederland naar de Verenigde Staten: de academische carrière van Sophie De Schaepdrijver is er een om U tegen te zeggen. Hoewel ze als docente nog steeds het grootste deel van haar tijd aan de andere kant van de grote plas doorbrengt, is ze evenmin weg te denken uit haar vaderland. Althans voor wat haar bijdrages aan het historisch erfgoed betreft, want zowel De Groote Oorlog als Gabrielle Petit werden aan het thuisfront laaiend enthousiast onthaald. Tijd voor een kritische kanttekening?

Vooreerst dit: De Schaepdrijver is niet het soort historica die zich in de veilige cocon van de voltooid verleden tijd terugtrekt. Als ze naar aanleiding van de elkaar snel opvolgende herdrukken van De Groote Oorlog iets doet, dan is het zich mengen in het actuele debat over oorlog en terreur. En of historici daarin een stem verdienen! Zij zien immers beter dan wie ook de mechanismen die aan haat en geweld ten grondslag liggen, en de luxerende patronen die aan mondiale conflicten vooraf gaan. Toch is De Groote Oorlog vooral een goed verteld boek: overzichtelijk, helder, met zin voor spitante anekdotiek maar evengoed voor abstractie. Wat wil een lezer meer?

In zekere zin komt bovenstaande tweedeling terug in De Schaepdrijvers studie over Gabrielle Petit. In een eerste luik belicht zij het korte maar veelbewogen leven van de nationale heldin, waarna een tweede deel zich toespitst op de werking van de geschiedenis. Of meer bepaald: de manier waarop herdenking en geschiedschrijving gebeuren, en hoe bepaalde feiten worden gerecupereerd in functie van de dan heersende tijdsgeest. Anders gezegd werd Petit ingelijfd in een episch narratief, dat haar levensloop dan maar moest onderstrepen. Daar waar feitelijke biografie verwordt tot interpretatief materiaal, ontstaat fake news – een gegeven dat klaarblijkelijk van alle tijden is. En via fake news, zo weten we sinds Donald Trump, kan elke willekeurige waarheidsclaim een onbetwistbaar statuut aangemeten krijgen. De gevaren daarvan zijn inmiddels mondiaal voelbaar. Terug echter naar De Schaepdrijver: zij moest haar Petit dus niet alleen gaan opsnorren in bibliotheken en archieven, ze moest het personage ook uitkleden, de mythe herleiden tot mens. Vandaar ook het belang dat de auteur aan de kleinste details hecht. Waarbij het net deze details zijn die gaandeweg storend worden. De boutade van de bomen en het bos, iemand?

De twee delen waarin De Schaepdrijver haar boek ostentatief opdeelt, kunnen niet zonder elkaar. Het detailwerk is noodzakelijk om aan te tonen hoe gemakzuchtig historici uit de vorige eeuw te werk zijn gegaan, om in het tweede luik in te zoomen op wat deze (moedwillige!) nonchalance aan gevolgen heeft gehad. Als studie is dit boek dan ook in evenwicht, maar vraag is natuurlijk of een goed historisch overzichtswerk rondom een historisch figuur een soort thesis moet worden. De Schaepdrijver lijkt immers geen onderscheid gemaakt te hebben tussen hoofd- en bijzaken. Meticuleus heeft ze Petits levenswandel in kaart proberen brengen, tot op een zodanig microscopisch niveau dat de lezer zich gaandeweg afvraagt of het wel zinvol is dit allemaal aan de weet te komen, vanuit niet-wetenschappelijk doch literair opzicht wel te verstaan.

Hetzelfde geldt trouwens voor het meer tot de verbeelding sprekende maar niet minder grondig uitgewerkte tweede deel, waarin de auteur de nasleep van het bestaan van Gabrielle Petit nog steeds met een loep bestudeert. Zo verwordt het boek, hoewel dat vooral voor het eerste deel geldt, tot een neerslag van bewonderenswaardig nauwkeurig vorswerk, bij de gratie van een waterval aan namen en data. Het cliché van de geschiedenis als discipline dus, als vak dat van inzoomen haar wezenlijke instrument heeft gemaakt, zij het met een onvermogen tot uitzoomen tot gevolg.

Gabrielle Petit leren kennen zit er met dit boek heus wel in. Reduceer de helft, leg het accent bij de abstractere dimensie, en je hebt boek dat superlatieven verdient. In zijn huidige gedaante is Gabrielle Petit – Dood en leven van een Belgische spionne tijdens de Eerste Wereldoorlog vooral een droom voor geschiedenisfreaks. Voor de modale lezer houdt het echter op bij De Groote Oorlog.

6.5

recent

Zimmerman

17 maart 2024Rotown, Rotterdam

Zondagavond spelen Ivy Falls en Zimmerman in Rotown in...

Coeur :: SHOW

Meer pompende beats. Meer duizelingwekkend Frans. Meer pure, feestelijke...

The Smile

15 maart 2024Vorst Nationaal, Brussel

Er zit een goeroe verborgen diep in Thom Yorke....

Benni :: Make Me Blind

Vanuit het land van de eeuwige herfst bracht de...

Miek Zwamborn :: Onderling – Langs de kustlijn van Mull

Hoe maak je als auteur het landschap tot hoofdpersonage...

aanraders

Maxim Osipov :: Kilometer 101

Dat zelfs op al onschadelijk gemaakte dissidentie nog steeds...

Olga Tokarczuk :: Empusion

Weg met de achterflap! Hoewel het iedereen vrij staat...

Miek Zwamborn :: Onderling – Langs de kustlijn van Mull

Hoe maak je als auteur het landschap tot hoofdpersonage...

verwant

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Schrijf uw reactie
Vul hier uw naam in