Vier jaar duurde het, maar dat was nodig om even de zakelijke en emotionele kussens op te schudden. Nu staat Trixie Whitley er opnieuw, met derde plaat Lacuna, en die laat een even kersvers geluid horen. “Dit is waar ik altijd al naar toe wilde werken”, klinkt het dan ook bij de Gents-Amerikaanse.
Gek eigenlijk, hoe lang haar naam al rondzoemt. Wie in persdatabank Gopress haar naam intikt, vindt al in 1999 artikels die haar vermelden. Een twaalfjarige dj is ze dan, die een feestje van het SMAK mag opfleuren. Pas later kiest ze voor de gitaar, en wordt een belofte die heet getipt wordt. Jarenlang blijft ze in dat vagevuur hangen, want het zou nog jaren duren voor debuut Fourth Corner er echt kwam. Maar zo werkt de Gentse songschrijfster: op haar eigen tempo, en aan haar eigen voorwaarden. En als dat wil zeggen dat het wat trager gaat, dan is dat maar zo. En zo begon ook het verhaal van Lacuna. Met een afgelaste concertreeks die haar ook naar Antwerpen had moeten brengen.
“Dat was dan ook het enige”, steekt ze van wal. “Voor de plaat was nooit een releasedatum aangekondigd, en die tour voelde niet juist. Ik heb hard gewerkt vorig jaar. Ik werkte niet alleen mee aan een plaat van Kid Koala, ik acteerde in een voorstelling van choreograaf Wim Vandekeybus waar ik ook muziek voor schreef, en ik wilde niet dat alles op een hoop kwam. Uiteindelijk ben ik ook maar een mens, en heb ik besloten dat het beter was als ik het team rond mij opnieuw samenstelde.
“Kijk: sinds ik een kind heb, heb ik er hard moeten over nadenken hoe ik het toeren moet aanpakken. Het is belangrijk dat ik me goed voel, emotioneel maar ook zakelijk. Alleen zo kan ik de beste moeder zijn voor mijn dochter. Als ik op de baan ben, wil ik weten waarom ik niet bij haar ben. Dan heb ik het recht te weten waarom ik voor iets of iemand aan het werken ben. Uiteindelijk heb ik er geen behoefte aan mee te draaien in een ratrace, want dat dient niets behalve het kapitalisme en dat boeit me niet. Ik vind het belangrijk om integer met mijn muziek om te gaan, en mezelf niet uit te verkopen. Het klopte niet, dus heb ik die tour uitgesteld. En ja, natuurlijk ben ik kwaad op mezelf dat ik dat heb laten gebeuren, maar zo gaat het. Ik heb er voor gekozen om mezelf kwetsbaar op te stellen, want ik vind dat geen zwakte. En dan leer ik maar van mijn vallen en opstaan.”
Vier jaar na Porta Bohemica klinkt Lacuna anders. Whitley knikt instemmend. “En toch voelt het niet als een nieuwe richting, maar net als het doel waar ik altijd naar toe werkte. Ik zeg wel eens dat ik deze plaat heb gemaakt voor mijn veertienjarige zelf, want het is toen dat ik besefte dat mijn palet van expressievormen divers is. Er kwam in die tijd veel op me af. Ik werd door Jan Hoet Jr. gevraagd om het muziekarchief van SMAK op te starten en werd een obsessieve crate-digger, werkte met regisseurs en choreografen als Felix Van Groeningen en Sidi Larbi Cherkaoui, en ging in alles met volle goesting mee. Tegelijk wist ik al dat muziek mijn leven zou bepalen, want mijn stem was ook toen al mijn meest persoonlijke expressie-instrument.”
“Het is toen dat ik begon na te denken over mijn ideale geluid. Het moest iets zijn waarin alle paradoxen van ons bestaan één werden, zowel onze natuurlijke instincten als de dwang die het leven in een maatschappij met zich meebrengt, zowel mijn toenmalige voorliefde voor breakcore als Squarepusher, maar ook de rootsmuziek waar ik mee opgegroeid was. Want ik herkende echo’s van dat laatste in die eerste. Ik hoorde hoe Aphex Twin dan wel geen virtuoze pianist was, maar wel een briljante mechanicus-schepper die met machines er in slaagde toch emotionele muziek maakte. En toen ik op mijn zestiende naar New York trok om nog heel even bij mijn vader te kunnen zijn zolang hij nog leefde, wist ik ook: ik duik de school of life in om zo mijn sound te ontwikkelen. De laatste tien jaar heb ik me op die manier toegelegd op instrumentatie en songwriting, maar die uiteindelijke visie bleef altijd in mijn achterhoofd.”
“En dus klinkt Lacuna anders dan Porta Bohemica of Fourth Corner. Ik ben dankbaar dat ik muziek op die platen heb kunnen gebruiken als therapeutisch middel, om mezelf te uiten, maar daarnaast had ik ook altijd de wil om eens iets te maken dat veel feestelijker was. Misschien is het omdat ik ziek ben van onze westerse wereld, maar op dit moment word ik heel erg gefascineerd door tribale muziek, hoe de dood gevierd kan worden met feestmuziek. Dat wilde ik altijd al: muziek maken die je tegelijk triest, blij en boos maakt, waarbij je alle emoties tegelijk mag voelen. Muzikale koerswijziging? Deze intentie is er altijd al geweest, ik was alleen nog aan het zoeken, en dat zal waarschijnlijk de rest van mijn leven zo blijven.”
Daarvoor moest ze wel anders gaan schrijven. Of misschien kwam die andere muziek wel uit de omstandigheden. Ook vandaag nog klinkt Whitley enthousiast over het creatief proces. “Een andere manier van werken vinden was supertof, maar het was door dat moederschap ook van moeten; je moet wel veel meer praktisch gaan werken. Een kind dwingt je in zo’n ander ritme, dat je niet anders kunt dan jezelf zo te organiseren dat je je verantwoordelijkheid kunt opnemen. Ik was bang, vroeg me af hoe ik in godsnaam nog zou kunnen schrijven. Ik heb mezelf gedwongen die angst te overwinnen door in het onbekende te springen, en voor het eerst de studio als instrument te gaan beschouwen. Dat had ik nog nooit gedaan. En dan maakte het niet uit dat ik maar een handjevol halve songs had, ik had wel die visie van zoveel jaar geleden. Ik heb die ook opgeschreven, in lange brieven aan mijn producer Little Shalimar. Samen hebben we in die geest gewerkt.”
“‘Design and execute’; dat architectuurdevies had ik boven mijn schrijftafel hangen, en zo voelde het ook. We hadden maquettes van elke song, maar die moesten nog song worden. Voor de teksten ben ik teruggegaan naar die DJ-periode, toen ik freestylers aan het werk zag. Zoveel woorden per minuut, zonder voorbereiding, net als de beat poets je onderbewuste laten spreken. Zo zou ik ook schrijven, mijn geest openstellen. Geen idee wat er zou uitkomen, maar het was niet mijn job, vond ik, om dat te proberen te controleren. (lachje) Vaak had ik nog een leeg blad tot een uur voor ik de studio introk. Dan was de druk zo hoog dat ik niet anders kon dan alles er laten uitvloeien. En gek genoeg blokkeerde ik niet, maar kwam alles er in hopen uit.”
“Soms schrik je dan van jezelf. “Dandy” was er zo eentje waarvan ik dacht ‘what the hell?’. Ok, de zaadjes van dat nummer zaten al lang te kiemen in mijn hoofd. Ik wilde geen politieke plaat maken – wat weet ik daarvan? – maar ik zie ook wel hoe het met de wereld gesteld is. En ik ben blij dat ik in bijvoorbeeld dat nummer heb gedurfd om de positie van observator in te nemen, en niet die van moraalridder. Ik wil niet veroordelen, maar natuurlijk klink ik kwaad in dat nummer. Ik heb het altijd moeilijk met onrechtvaardigheid, en met die vaststelling dat we in onze cultuur het punt hebben bereikt waarop marketing en branding alle menselijkheid hebben overwoekerd. Nu, ik vind het ook belangrijk om dat met de nodige humor te brengen. Voor mij zijn die stemmetjes die ik in dat nummer gebruik gewoon grappig. Ik hoorde die in mijn hoofd, maar terwijl ik ze probeerde schoot ik in de lach.”
Dat er steeds meer sterke vrouwen de kop op steken, merk ik op, die net als haar koppig hun eigen pad uitstippelen, en zich niet meer in de meisje-als-zangeresmal laten persen. Geeft dat hoop? “Er zou geen vooruitgang zijn zonder dat soort mensen, die durven tegen de stroom in te gaan. Dat heb ik al op jonge leeftijd beseft, van toen ik op school kritiek kreeg omdat ik te veel vragen stelde. Ik kon geen autoriteit aanvaarden als ik lacunes in hun verhaal vond. Ik wilde begrijpen waarom dat dan zo was, waar die onuitgesproken maar zo diep aanvaardde normen vandaan kwamen die ik niet aanvoelde. Ik had het geluk dat ik sowieso uit een onconventioneel nest kwam, waar men zich van de status quo weinig aantrok en rebellie niet per sé als iets crimineels zag.”
“Het was pas toen ik rond mijn eenentwintigste met Daniel Lanois begon te werken en op die manier plots ook met Robert Plant of Brian Eno, legendarische monumenten van mensen, dat ik besefte dat er iets enorm gezonds is aan niet met de kudde meelopen. Het is pas in tegenrichting dat je echte verandering creëert. Misschien pluk je daar in je leven zelf de vruchten niet van, maar het pad ligt dan open voor anderen. Daar kijk ik naar op: mensen die durven nieuwe ideeën bedenken, nieuwe manieren van denken.”
“Ik haal er trots uit waar ik sta. Ik knijp mij dagelijks in de arm dat ik hier al tien jaar van kan leven, dat ik in New York woon, want ik weet dat het me niet in de schoot geworpen is. Ik heb hard gewerkt, jarenlang afgewassen, opgediend,… En dat zonder groot netwerk rond me. Maar als je me dus op die vrouwen wijst, dan zeg ik: die vooruitgang is er maar gekomen omdat anderen hebben durven verder dromen en denken, en zij dat op hun beurt nu doen.”
Wie tegen de stroom oproeit kan ook kopje-onder gaan. Weet ze waarom zij overleefd heeft, ondanks alle moeilijkheden? “Veerkracht en overlevingsdrang”, klinkt het resoluut. “We hebben allemaal onze donkere kantjes, onze demonen, en ik ben me daar al heel jong bewust van geworden. Ik ken mijn destructieve kant, en heb op een paar momenten op de tweesprong gestaan die impulsen te volgen; gaan voor verslaving, honger naar vernietiging, of toch voor verlichting, die crack in everything die het licht binnenlaat, zoals Cohen zong. Uiteindelijk keek ik toch altijd naar die gaatjes waar licht scheen. Het blijft een zoektocht hoor, maar als puntje bij paaltje komt wil ik vooral toch groeien, evolueren als mens. Dat houdt me gaande.”
