Met het verschijnen van Raoul Pecks documentaire I Am Not Your Negro in 2016 kwam romanschrijver en essayist James Baldwin (1924-1987) opnieuw onder de aandacht. De documentaire, ingesproken door Samuel L. Jackson, was immers gebaseerd op de onafgewerkte memoire Remember This House die Baldwin in de jaren zeventig samenstelde uit nota`s en brieven. Deze gingen vooral over zijn vrienden en burgerrechtenactivisten Malcom X., Martin Luther King jr. en Medgar Evers die alledrie in de jaren zestig vermoord werden om hun ideeën (King en Evers om racistische motieven, X. door zijn vroegere geloofsgenoten van Nation Of Islam).
Dat Baldwin met hen alledrie bevriend was, mag niet verbazen. Ze waren niet alleen leeftijdsgenoten. Ze waren alledrie ook uitgesproken stemmen binnen een raciale VS die zich geconfronteerd zag met een mondige burgerbeweging van Afro-Amerikanen. Baldwin onderscheidde zich in de eerste plaats als schrijver en essayist en daarenboven als homoseksueel die gedurende lange tijd in Europa en meerbepaald Frankrijk had verbleven. Als vierentwintigjarige had Baldwin al begrepen dat de VS voor een jonge, homoseksuele Afro-Amerikaan weinig kansen had en dat zijn (schrijvers)talenten in Europa beter op waarde geschat zouden worden, wars van zijn persoon.
Baldwin, die naast ras en seksualiteit ook aandacht had voor de sociale strijd, vond in Parijs bij het radicale Rive Gauche gelijkgestemden en publiceerde onder meer in het tijdschrift Zeno. In 1953 debuteerde hij met het semi-autobiografische Go Tell It On The Mountain waarna twee jaar later de essaybundel Notes Of A Native Son verscheen. Beide werken waren doordrongen van de raciale thematiek en leidden er mee toe dat Baldwin in 1955 door de VS trok om gedurende een kleine tien jaar lezingen te geven en zich actief te engageren in de strijd om gelijke rechten. In die jaren publiceerde hij meerdere essays maar ook romans waaronder Giovanni`s Room (1956) en Another Country (1962) waarbij hij thema`s als homo- en biseksualiteit, interraciale relaties en buitenechtelijke affaires aan bod liet komen. Deze thema`s golden tijdens het verschijnen van de verhalen nog als taboes.
Met achttien werken gepubliceerd tijdens zijn leven, was Baldwin een productieve schrijver die vooral herinnerd lijkt te worden om zijn output in de jaren zestig, maar zoals Als Beale Street kon praten (1974) aantoont, was Baldwin zeker nog niet uitgepraat. Het verhaal dat recent verfilmd werd door Moonlight-regisseur Barry Jenkins en lovende kritieken krijgt, heeft een even universele als banale premisse die Baldwin zich volledig eigen maakt. In het Harlem van de vroege jaren zeventig vormen de negentienjarige Clementine “Tish” Rivers en de tweeëntwintigjarige Alonzo “Fonny” Hunt een koppel. Bij de start van het verhaal zit Fonny op valse beschuldigingen van verkrachting in de gevangenis en heeft Tish net ontdekt dat ze zwanger van hem is.
Het vormt voor Baldwin de start van een verhaal waarbij niet alleen de liefde tussen Tish en Fonny in de verf gezet wordt. Er wordt ook gefocust op de verhoudingen binnen en tussen de families Hunt en Rivers. Daar beschouwen in het bijzonder de moeder en twee zussen van Fonny zich als beter dan de meeste inwoners van Harlem.Fonny`s vader Frank voelt zich net veel beter thuisbij de Rivers, die als een blok achter Fonny en Tish staan en ook alles in het werk stellen om Fonny vrij te krijgen. Uiteraard komen de raciale spanningen in het boek aan bod en spreekt er ook een wantrouwen van de familie Rivers uit tegen de blanke advocaat van Fonny, maar in de eerste plaats is het de dynamiek binnen de eigen familie en groep die een rol speelt.
Tish en de anderen maken zich immers weinig illusies over het racisme dat bij `de witten` dominant is, zelfs al hebben ze persoonlijk enkele goede ervaringen met onder meer een huisbaas, een winkelierster en later ook de advocaat. Ondanks de personages doorheen het hele boek bespreken hoezeer hun huisdkleur hun plaats bepaalt in de maatschappij, is het voor Baldwin niet zozeer om de racistische VS te doen. Veeleer focust hij zich op de beide families en hoe zij niet alleen met het gebeuren omgaan maar ook nadenken over hun plaats binnen de maatschappij. Daarbij is het opvallend hoe bijvoorbeeld Trish spreekt over de tintenverschillen in huidskleur tussen haar en Fonny`s zusters (die bleker zijn) en het feit dat die laatsten minder kroeshaar hebben. Dat de zusters dichter aansluiten bij een blank schoonheidsidesaal geeft hen het gevoel beter te zijn dan de anderen en laat hen zich zelfs distantiëren van hun donkerdere broer. Het is een spanningsveld dat geregeld in het boek tot uiting komt en meer nog dan de vraag om rechtvaardigheid een rol speelt.
De interfamiliale relaties alsook hoe de liefde tussen Fonny en Trish groeide, wordt door middel van flashbacks gebracht. Hierdoor krijgt de lezer, die eerst midden in het verhaal gegooid werd, gaandeweg een steeds beter beeld van het gebeuren en de relaties. Het verhaal dat voornamelijk door de ogen van Trish verteld wordt, even komt haar moeder aan bod wanneer er op zoek gegaan wordt naar het slachtoffer van de verkrachting, betekent uiteraard ook dat er sowieso rekening dient gehouden te worden met een `onbetrouwbare verteller`. Toch weet Baldwin Trish zo neer te zetten dat de lezer haar visie en standpunt als voor waar aanneemt.
Wat Als Beale Street kon praten echt lezenswaardig houdt, is echter de manier waarop Baldwin ondanks alle duidelijke woede om het onrecht (de arrestatie van Fonny is duidelijk racistisch geïnspireerd) en het corrupte systeem, toch een positief verhaal weet te vertellen dat zich niet alleen richt op de liefde tussen Fonny en Trish maar ook hoe in het bijzonder Trish’ familie alles in het werk stelt om Fonny vrij te krijgen en de beide geliefden te verenigen. Baldwin blijft uiteraard realistisch genoeg in zijn werk om niet zonder meer naar een `happy end` toe te werken maar de manier waarop hij zich in dit verhaal niet door negativiteit laat overheersen is opvallend. Het realistische karakter en de onderliggende boodschap van hoop laten de lezer meeleven met het jonge koppel en zich net zozeer verontwaardigd voelen over racisme en onrecht. De manier waarop Baldwin in Als Beale Street kon praten er in slaagt personages van vlees en bloed neer te zetten, maakt de roman meer dan veertig jaar na zijn verschijnen dan ook nog steeds lezenswaardig.
