Wie aan de oude Grieken denkt, heeft zo goed als onmiddellijk Athene met haar filosofen voor ogen, misschien ook Sparta, al dan niet in de glimmende lijvenpastiche van Zack Snyders 300) Als het iemand is die echt opgelet heeft in de les, kan er ook nog wel Thebe of Delphi bij. Hoe dan ook zijn het altijd steden en gebieden die zich op het huidige schiereiland Griekenland (inclusief Kreta) bevinden. En ook al speelt een belangrijk deel van hun geschiedenis zich hier af, het is niet het hele verhaal.
Toegegeven: Socrates en Plato waren Atheners, net zoals Aristophanes, Sophocles en Demosthenes, maar andere ronkende namen als Pythagoras, Hippocrates en Herodotus kwamen van verder gelegen plekken binnen het toenmalige Griekse rijk. Mag Kos, waar Hippocrates vandaan komt, ook vandaag nog behoren tot Griekenland, dan geldt Herodotus` geboorteplaats Halicarnassus nu als Turks. Hij sleet zijn laatste dagen mogelijk in Thurii (Italië), terwijl de geboren Griek Pythagoras stierf in Metaponto, wat eveneens een Griekse kolonie in Italië was. De befaamde Archimedes was dan weer een geboren en getogen Siciliaan, met dien verstande dat het toenmalige Syracuse wel degelijk een Griekse kolonie was. Hij werd en wordt dan ook als Grieks beschouwd. Lang voor het Romeinse Rijk zowat de gehele gekende wereld onder zijn duim hield, hadden de Grieken al het nodige veldwerk verricht, met als haar bekendste veroveraar de Macedonische Alexander de Grote.
In De Grieken. Hoe een cultuur zich over de wereld verspreidde gaat Philip Matyszak dieper in op hoe Alexander een wereldrijk opstartte dat na zijn dood niet alleen versplinterde, maar ook door de nieuwe machtshebber Rome opgeslokt werd. In een eerste hoofdstuk wordt weliswaar nog kort stilgestaan bij de eerste kolonies van de Grieken, maar al snel komt de nadruk te liggen op hoe Alexander het rijk steeds meer uitbouwde en de Griekse cultuur verspreidde. Dat Alexanders daden zonder meer indrukwekkend zijn, mag wel blijken uit het feit dat zijn rijk niet alleen een even groot territorium bestreek als de huidige Verenigde Staten van Amerika, maar ook dat het machtige Romeinse Rijk maar half zo groot was, al wist het langer stand te houden. Dat na het overlijden van Alexander zijn rijk verbrokkelde in verschillende (Griekse) staten, hing enerzijds samen met zijn vroege dood en anderzijds met het feit dat hij bewust geen opvolger had aangeduid.
In De Grieken geeft Matyszak kort deze strijd weer, waarna hij zijn aandacht in de eerste plaats richt op Egypte en de levant, waar de erfenis van Alexander de Grote ook op bestuurlijk vlak het langste bleef bestaan. In relatieve vogelvlucht gaat hij over de verwezenlijkingen en de invloed van het Griekse (Hellenistische) denken op cultuur, wetenschap en filosofie heen, om zich daarna ten volle te richten op hoe de staten verbrokkelden en zich geconfronteerd zagen met het opkomende Romeinse Rijk. Dat Rome zich op het vlak van cultuur en filosofie sterk door de Grieken heeft laten beïnvloeden, is algemeen geweten. Ook het feit dat het Oost-Romeinse Rijk (het latere Byzantium) sterk Grieks georiënteerd is, is weinig opzienbarend.
Wie hoopt of verwacht in Matyszaks De Grieken nieuwe inzichten of verrassende onthullingen te vinden, is er dan ook aan voor de moeite. Op een eerste hoofdstuk na, wordt het verhaal verteld van Alexander de Grote en hoe na zijn dood in het bijzonder Klein-Azië en het Midden-Oosten in kleinere staten verviel en met wisselend succes stand wist te houden. Griekenland zelf leek dan al geen echte rol van betekenis meer te spelen, al had het wel zijn cultuur, wetenschap en filosofie wijd en zijd weten te verspreiden. Het Romeinse Rijk komt even om de hoek loeren, evenals het latere Byzantium, al blijft ook hier de beschrijving veeleer oppervlakkig.
Het mag duidelijk zijn dat Matyszak voor een breed publiek geschreven heeft en daarbij niet te diep op de zaken wenst in te gaan (het boek telt ook maar een slordige honderdzestig pagina`s). Dat hij de nadruk legt op Alexander de Grote en diens verwezenlijkingen is lovenswaardig, jammer is echter dat hij het hierbij heel oppervlakkig houdt en in vogelvlucht over de geschiedenis heen gaat. Wie echt meer wil weten over hoe het de Grieken buiten het schiereiland verging, voor en na Alexanders gebiedsuitbreiding, blijft dan ook op zijn honger zitten. Want ook al is De Grieken. Hoe een cultuur zich over de wereld verspreidde een vlot en onderbouwd geschreven instapwerk, het blijft wel beperkt in zijn verhaal.
