De openingsgeneriek van de internationale coproductie Kursk, toont het logo van Luc Bessons productiehuis ‘Europa Corp.’, in combinatie met de naam van de Zweedse cineast Thomas Vinterberg — twee elementen die je niet meteen met elkaar associeert. Vinterberg was een van de vaandeldragers van de ‘Dogma 95’-beweging, die een nieuwe ‘artistieke kuisheid’ in de cinema wou brengen en het gebruik van effecten afzwoer ten voordele van thema, acteerprestaties en verhaal. Europa Corp. specialiseert zich dan weer in bijna louter door bombastische effecten voortgedreven variaties op hetzelfde thema, met ondingen als “Lucy” en de “Taken”-franchise als gevolg. Eigenlijk had die vreemde combinatie al een waarschuwing moeten zijn en het blijkt ook dat deze Kursk met kop en schouders het slechtste is dat Vinterberg ooit heeft afgeleverd. Het is nauwelijks te geloven dat deze volslagen incompetente en stijlloze ersatz-thriller geregisseerd werd door de man achter Festen en Jagten.
De opening van deze duikbootthriller doet wat denken aan Michael Cimino’s The Deer Hunter: een huwelijksfeest binnen de schoot van een Russische gemeenschap en een militaire opdracht die volgt voor de aanwezige mannen. Daar houdt echter elke vergelijking op, want wat volgt is – heel vriendelijk gezegd – niet meteen van hetzelfde kaliber.
Het is genoegzaam bekend dat niemand de ramp met de Koersk (een Russische onderzeeër die in 2000 in de Barentszzee zonk tijdens een militaire oefening) overleefde, dus het overgrote deel van wat het scenario (en boek waarop het gebaseerd is) opvoert, is louter gedramatiseerde fictie. We weten in wezen enkel dat na een explosie een aantal overlevenden zich nog luttele uren wisten te handhaven in de gezonken onderzeeër, en dat de Russische overheid, na veel te lang aarzelen, instemde met een internationale reddingsactie die uiteindelijk niets meer opleverde.
Dat de kern van het drama – de overlevingsstrijd van de mannen onder water – dus louter speculatie is, geldt voor de meeste van dit soort films die zich baseren op ware feiten. Een bioscoopfilm is nu eenmaal geen reportage en hoeft dat ook absoluut niet te zijn, maar dat verklaart nog niet waarom dit zo’n opeenstapeling is van onuitstaanbare clichés. Zitten we nu echt nog te wachten op dappere zeelui die elkaar diep in de ogen kijken en uiteraard een obligaat laatste glas heffen, fotogeniek huilende echtgenotes en natuurlijk het juiste moment waarop foto’s van geliefden worden bovengehaald en rondgedeeld?
Aangezien dit een productie is waar ook Belgisch geld werd voor werd gebruikt, wordt al die onzin u mede opgediend door een schare bekende nationale gezichten. Matthias Schoenaerts neemt daarom de heroïsche hoofdrol op zich, maar onder andere ook Josse De Pauw en Eva van der Gucht mogen opdraven, naast een aantal grote Europese sterren zoals Léa Seydoux, Max Van Sydow en Colin Firth. Geen van die acteurs en actrices lijkt echter ook maar enigszins te geloven in de film, want ofwel leveren ze een vertolking af op automatische piloot, ofwel denken ze de zaak te moeten redden met een stevige dosis overacting. Niet alleen de acteerprestaties missen elke vorm van subtiliteit, de regie van Vinterberg is zo flets dat je soms de indruk hebt dat hij de opdracht enkel aannam om een eigen versie te kunnen draaien van zijn favoriete scènes uit The Poseidon Adventure, The Abbyss en (vooral) John McTiernans The Hunt for Red October.
Eigenlijk zit alles wat mis is met “Kursk” vervat in één steeds terugkerend beeld: de peinzende blik van het zoontje van Schoenaerts, waar de camera op inzoomt. Aan het begin van het verhaal gebeurt dat om een slecht voorgevoel te suggereren, halfweg om te tonen hoe het kind reeds beseft dat zijn vader zal sterven, aan het eind om te laten zien hoe de tragedie de jongen voor altijd getekend heeft. Allemaal kunstgrepen die bedoeld zijn om de emotionele betrokkenheid van de kijker te verhogen, maar de enige emotie die wordt opgeroepen is ongeloof, omwille van het feit dat iemand dergelijke scènes nog op deze manier durft te gebruiken.
Eenenzeventig kinderen liet de bemanning van de Koersk na bij hun verdrinkingsdood, zo leert ons een obligaat stukje info tijdens de eindgeneriek. De nagedachtenis van die dode vaders wordt nu vereeuwigd in een film die helaas niet om aan te zien is.
