Geef toe: meestal zijn ze uw geld niet waard, die verzamelaars van uw favoriete groep die u in de winkel vindt. De platenfirma denkt dat enkel singles in aanmerking komen en een artiest zelf is ook al zelden goed geplaatst om eigen werk te beoordelen. Tijd dus dat het eens aan professionals wordt overgelaten, en wie beter dan een team kenners van enola om maandelijks de vijftien beste tracks van een artiest te selecteren. Deze maand: het beste van Nine Inch Nails.
1. Wish
Veel brutaler dan op Broken heeft Reznor zelden geklonken. “Wish” lijkt zichzelf net niet voorbij te lopen van woede en agressie, maar won toch een Grammy — waarop Reznor volgend grafschrift voorstelde: “Said ‘fist fuck’ and won a Grammy”. Zelfs zonder dat moment is dit nummer echter een geweldig opwindende brok teenage angst: “Wish there was something real/Wish there was something true/Wish there was something real in this world full of you” en dan beuken. Ook live nog niet gedateerd qua brok energie.
Hoogtepunt: 0’42”. Een seconde stilte, dan weer de bom van de riff en dan een verrassend catchy refreintje. Maar u zit natuurlijk op de “fist fuck” van 1’17” te wachten.
2. March Of The Pigs
Uitdaging voor drummer Chris Vrenna, dit nummer in de vreemde maatsoort 29/8 (enfin, een combinatie van drie maal 7/8 en éénmaal 8/8 dus voor de technici onder u) aan de rotvaart van 269 BPM. Het resultaat? Een epische brok opwinding in drieminutenportie. Waar Reznor het ondertussen over heeft, zo tussen de cirkelzaaggitaren door? Joost mag het weten. De flikken? Nah. Menselijke domheid, hebberigheid, vernielzucht? Kan. Maakt het uit? Mwah. Meebrullen kan sowieso.
Hoogtepunt: 00’13”. Een synthbas valt in en geeft die mokerende drums iets funky. Subtekst: dit is dansmuziek. Klopt.
3. The Day The World Went Away
Eerste single van The Fragile, het dubbelalbum waar Reznor twee jaar lang aan bleef schaven en overdubben tot het perfect was. Ook deze song is allerminst een simpel strofe-refrein-ding, maar een soundscape die via stevig vervormde en overdubde gitaren even rustig wordt, om dan weer los te barsten met een bezopen “na na na”-refrein en vervolgens uiterst plots te stoppen met een subtiel tikje. Weird, desoriënterend, onvolmaakt en immens verslavend. Live meestal nog net dat tikje geweldiger, apocalyptischer en vooral langer uitgesponnen.
Hoogtepunt: 0’53”. Eigenlijk de hele intro die zwaar vervormde gitaar op al even zwaar vervormde bas op dromerige soundscape stapelt, maar dan vooral het moment waarop iets van melodie erin komt.
4. Copy Of A
Mr. Self Destruct kent verschillende gedaantes. In 2013 is dat er eentje die zichzelf een donkere dansparty binnensmokkelt met een elektronische krautrocktrack. “I am just a copy of a copy of a copy/Everything I say has come before” klinkt het en inderdaad: die repetitieve, industriële beat hebben we al eens eerder gehoord. Het is een vrij franjeloos nummer, om niet te zeggen kaal, georiënteerd rond een voortstuwende groove waaraan de keyboards slechts mondjesmaat nieuwe elementen toevoegen. Reznor lijkt zelf te beseffen dat een ouwe aap geen nieuwe truken meer leert, maar jezelf relativeren en tegelijkertijd uithalen naar criticasters is ook een kunst. Origineel? Niet echt. Vingerknippend goed? Hell yeah!
Hoogtepunt: 3’16”. Een geestverruimend geluidslaagje doet het nummer op kruissnelheid komen.
5. The Wretched
Een typisch handelsmerk van NIN: minimaal starten met een drumloop en onheilszwangere pianonoten om uiteindelijk open te barsten als een ettergezwel. De dynamische erupties van gitaarnoise en snerpende synths vormen een wall of sound die rond je hoofd zoemt als een zwerm woeste bijen. Zelden iemand zo beschuldigend “Now you know/This is what is feels like” horen spuwen. Sorry dat we er naar vroegen, Trent.
Hoogtepunt: 3’45”. Niet de lawaaierige climax, maar het subtiel mandolinegeplonk trekt de aandacht en slaat een brug naar het volgende nummer.
6. Something I Can Never Have
Het moet niet altijd boos, soms is gefrustreerd ook al genoeg. “Something I Can Never Have” was altijd al een uitschieter op Pretty Hate Machine, al was het maar door zijn trage tempo. Op deze uitgeklede versie van op Still, dat als bonus bij liveplaat And All That Could Have Been zat, komt de kracht van het nummer pas echt naar voor. Zonder alle productionele foefjes ligt de nadruk op Rreznors zang en die houdt moeiteloos stand. Met enkel een piano en spaarzame gitaar als begeleiding neemt hij je zes minuten en een half op sleeptouw zonder je één seconde los te laten.
Hoogtepunt: 0’00’. Die piano. Ze zal uw vriend worden voor de komende 6’39”.
7. Sin
Popmuziek, Trent-style. Je zag dat het niet helemaal zijn ding was, maar van zijn stint als toetsenman in het eightiesbandje Slam Bamboo leerde hij wel wat een hook was en hoe je er mee aan de slag kunt. “Sin” is van het meest catchy dat op debuut Pretty Hate Machine te vinden is, van de aanstekelijke “tss tss” –hi-hat aan het begin, over de manier waarop de beat mag los stuiteren, tot die heerlijke synthstabs en dat oh zo meebrulbare refrein over die ongenadig voortdreunende beat. U moet het geen twee keer draaien om verkocht te zijn.
Hoogtepunt: 2’35”. Dat breakje! Die gehijgde, gebroken zang en dan weer weg ermee. Want er is nog zoveel om boos over te zijn.
8. Head Down
Hoogtepunt: 3’24”. Na een zenuwpunt wordt de rem ingedrukt en trekt een maalstroom van gitaar, distortion en orchestrale elektronica je naar het einde van de song.
9. Closer
Nine Inch Nails is rauw, brutaal en agressief, maar soms ook gewoon retesexy en barstend van de soul. “Closer” heeft een geweldige zwoele baslijn (geleend van Iggy Pop), immens dansbare beats en gigantische donkere hoop seks, al is dat laatste volgens Reznor een vervelend misverstand. Hij zingt dan misschien wel dat hij iemand wil neuken als een beest en van binnenuit wil voelen, maar het gaat uiteindelijk toch allemaal om zelfhaat en miserie. Allemaal best, Trent, maar let dan toch een beetje op je woorden. En maak die groove volgende keer misschien net dat tikje minder geil. Geniaal bevreemdende clip ook, trouwens.
Hoogtepunt: 4’50”. Midden de geweldige, lange muzikale outro die rotgedachte: Nine Inch Nails is eigenlijk ook gewoon The Pet Shop Boys on a very bad trip indeed.
10. My Violent Heart
Op de conceptplaat Year Zero schetst Reznor een bikkelharde dystopische toekomst van een ontmenselijkte, zwaar gemilitariseerde maatschappij. De kritiek op de toenmalige Amerikaanse politieke koers klinkt vandaag nog steeds brandend actueel. Na het rockgerichte With Teeth laat hij elektronica hoogtij vieren in songs die soms behoorlijk groovy beginnen, maar zichzelf gaandeweg aan flarden rijten. Zo ook de strijdkreet “My Violent Heart”, die fluisterend naar een vlijmscherp doch bijna dansbaar refrein opwerkt.
Hoogtepunt: 1’12”. Het eerste refrein doorklieft een nummer dat je net als een midtempo tussendoortje dreigde te klasseren. Een industriële vuist mept je wakker en maakt de song tot een hoogtepunt van het album.
11. We’re In This Together
In de liner notes bedankt Reznor braafjes David Bowie voor “Heroes”, maar niettemin dompelt hij zijn muze onder in beton en werkt ze af met een strikje prikkeldraad. “We’re In This Together” start rustig met de laatste tokkelnoten van “The Wretched”, maar al gauw neemt de gitaarriff met zware distortion de controle over. Omdat continuïteit zo mooi domineert op The Fragile keert het pianomotiefje uit de minutenlange coda later nog eens terug in “La Mer”. Meezingbaar als de pest, maar nooit licht genoeg om voor popsong door te gaan. Daarvoor klinkt het met gebroken stem geschreeuwde refrein net iets te wanhopig. Hier heerst vooral het vertwijfelde gevoel van “Wij tegen de rest van de wereld”.
Hoogtepunt: 1’53”. Bestaan er mensen die niet meekwelen met die welgemeende “youuuuuuuuu and meeeeee”?
12. Terrible Lie
Van marcherende zwijnen of zwaar gitaargeweld geen spoor op deze klassieker uit Pretty Hate Machine. In 1989 was Reznor nog geen afgekickte vijftiger die met de kinderen naar Disneyland trekt, maar een volbloed angry young man die na zijn uren als conciërge aan de knopjes in de studio lag te futselen. Kop van jut: God. “Why am I seething with this animosity/I think you owe me a great big apology”. Wat die “terrible lie” precies is, blijft onduidelijk. Het sentiment errond niet: venijn en woede verpakt in de hoekigste aller synth hooks. Het resultaat klinkt als een in vitriool gedoopte versie van Depeche Mode.
Hoogtepunt: 1’38”. Langzaam aanzwellende wanhoop in de litanie “Don’t take it away from me/I need you to hold on to”.
13. Gave Up
Tegenwoordig wordt daar zo moeilijk niet over gedaan, maar er is een tijd geweest dat een beetje alternatieve band zich wat vies voelde als hij bij een major label was getekend. Nirvana zorgde nog snel even dat Sub Pop ook mee aan boord van de Geffen-trein sprong, Trent Reznor deed het nog tegendraadser toen Pretty Hate Machine hem naar het volgende niveau bracht. Broken zou vuiler zijn dan alles wat hij ooit schreef, maakte in één klap komaf met alles wat ooit naar Pet Shop Boys had geroken. Jammer? Niet met in plaats daarvan dit “Gave Up”, een hondsdolle rit over een losgeslagen drumcomputer waar Reznor altijd net iets te laat achter aan komt gehold, rood aangelopen van woede. Dolle pret.
Hoogtepunt: 2’56”. Alles gaat bananas, Reznor krijst zijn strot schor.
14. The Background World
Laatste en meest experimentele track op de return-to-from EP Add Violence. Start ietwat onschuldig als ingetogen, lichtjes dreigende track, maar eindigt volledig verknipt. Na vier minuten komt een smerige beat op de voorgrond in een stukje dat maar liefst vijftig keer wordt herhaald, telkens na een korte pauze die het ritme overhoop gooit en steeds vuiler en ruwer klinkt, alsof de muziek langzaam vager wordt tot er enkel statisch geruis overblijft waarin je nog net de melodie kan herkennen. Ja, het is studiogefröbel, maar van de beste soort (en de eerste vijf minuten is dit ook gewoon een geweldige song). Het was van The Downward Spiral geleden dat Reznor nog zo ronduit angstaanjagend klonk. Had overigens niet misstaan over de begingeneriek van Lost Highway. Dat Lynch hier eens een film bij maakt.
Hoogtepunt: 4’14”. De eerste glitch en de start van een zeven minuten durende trip richting iets Erg Akelig — vul uw favoriete nachtmerrie vooral zelf in.
15. Hurt
Zelfs Trent moest toegeven dat Johnny Cash met zijn laatste adem de definitieve versie van “Hurt” bracht, maar het origineel mikt de pijlen evenzeer op het hart. Dit is de kalmte na de storm. Veel meer dan wat zorgvuldig beroerde pianotoetsen en gitaarsnaren zijn niet nodig om ons naar de bodem van de neerwaartse spiraal te gidsen. Een soundtrack voor iedereen die ten onder gaat aan de gevolgen van verslaving, depressie, zelfhaat of de pijn van het leven. “The only thing that’s real”.
Hoogtepunt: 3’50”. “And you could have it all”. De volumeknop wordt een laatste maal opengedraaid alvorens over te gaan in hopeloos klinkende ruis.
