Guillermo Del Toro probeert je in The Shape of Water mee te slepen in een zeemzoete onderwaterdans waarbij je na een tijd draaierig wordt van de vele romantische pirouettes. Ja, het ligt er nogal dik op. De personages zijn ietwat karikaturaal en de plot is enigszins voorspelbaar. Toch komen we terecht in een gedetailleerde groenblauw getinte cinematografische wereld die bij momenten visueel kan betoveren.
Dit sprookje is in wezen een verhaal over eenzaamheid. We zagen het al vaak: een monster dat emoties kent maar verstoten en achtervolgd wordt door de maatschappij. De regisseur van Pan’s Labyrinth en Hellboy — die het vak onder andere leerde bij de legendarische Dick Smith (make-up en effects voor The Exorcist) — brengt ons met The Shape of Water weinig nieuws.
Visueel is de film een natte droom: decor en fotografie doen je in hun groenblauwe sluier in The Shape of Water verdrinken. De film opent met een Titanic-aandoend shot van een ondergelopen appartement, magisch en veelbelovend, de voice-over vraagt ons hoe hij best het verhaal van de prinses zonder stem kan vertellen. Eliza (Sally Hawkins) kan de dingen horen maar brengt geen enkel geluid voort, haar bambi-oogjes zijn kwetsbaar en expressief. Ze is een Amélie Poulin-achtige schoonmaakster die in een geheim regeringslabo werkt. De dik bemuurde gangen en de claustrofobische sfeer doen denken aan Noordpoolexpedities zoals in The Thing from Another World of aan de ruimteschepen uit Alien(s). Het neonlicht van het geheime overheidsgebouw contrasteert sterk met de sprookjesachtige, zij het wat grimmige tinten van het appartement boven het filmtheater waar Eliza met haar door Hollywoodmusicals geobsedeerde homoseksuele buurman (Richard Jenkins) woont.
De context is de Koude Oorlog en het wapen of “the asset” dat de Amerikanen hier verstoppen is een waterwezen dat werd gevonden in de Amazone. Is hij een monster of een god? De fascistische slechterik (Michael Shannon) denkt het eerste en wil hem vernietigen. Eliza begint het beest echter te temmen en er ontstaat een relatie, in een hommage aan films als King Kong of E.T. De inspiratie voor het wezen zelf was de film Creature from the Black Lagoon die Del Toro als kind zag en het is effectief moeilijk de zeven verschillen te onderscheiden.
De stille beauty valt voor the beast, maar Del Toro weet dit sprookje toch een randje te geven. De prinses masturbeert elke ochtend in bad en het monster blijkt — zij het verborgen — ook alle nodige onderdelen te bezitten om zijn prinses te kunnen plezieren. Op een poëtische manier legt The Shape Of Water zo zowel inhoudelijk als vormelijk de eeuwige link tussen seks en water bloot.
Del Toro houdt van monsters en van films, maar elk ingrediënt van zijn verhaal is net iets te nadrukkelijk en te uitgesproken. Gaandeweg begint The Shape Of Water steeds meer op een samenraapsel van referenties en genres te lijken en de combinatie van de romantische komedie en horror vloeit niet genoeg in elkaar over. De film mist moeiteloosheid, vlotheid, ritme en spontaniteit en langzamerhand begint de film zich steeds meer voort te slepen en zelfs langdradig te worden.
De homoseksuele oudere man, de zwarte vriendin van Eliza, het monster en Eliza zelf hebben geen stem. Ze zijn minderheden, worden gediscrimineerd, vinden elkaar en worden ten slotte helden. Dat stramien wordt hier net eens te veel gebruikt, en de politieke ondertoon doet het schoentje wringen. Het voelt vreemd aan dat de context van begin jaren 1960 — een zwart koppel mag niet aan de toog zitten, we zien nieuwsfragmenten van de burgerrechtenbeweging -– als ‘achtergrondgeluid’ wordt gebruikt. Het sprookje wordt hierdoor verbroken en de historische context gesimplificeerd.
Dankzij zijn Director of Photography Dan Laustsen weet The Shape of Water bij momenten mee te slepen en het vocht en de klamheid van het appartement voelbaar te maken, maar door de protagonisten te heroïseren, door te moraliseren en te romantiseren komt het verhaal voorspelbaar en geforceerd over.
