“I’m only living in the space between the beauty and the pain”, mijmert Adam Granduciel een eind weg in “Strangest Thing”, een van de hartkleppen van deze plaat. In die schemerzone tussen schoonheid en pijn heeft hij een tijdloos pakkende prachtplaat gemaakt.
Van de manier waarop hij dat gedaan heeft, geeft de hoesfoto een treffend beeld. Terwijl het gros van de wereld rondom hem verloren loopt in z’n dromen tijdens de nachtelijke uren, slijpt en schaaft hij geduldig aan z’n songs als Michelangelo aan z’n Piëta. De vooruitgeschoven single “Thinking Of A Place”, een elf minuten durende odyssee, kostte hem acht maanden. En toch staat er geen noot teveel op A Deeper Understanding, en gaat geen enkele song gebukt onder een loden gordijn van gezochte geluiden.
Integendeel: A Deeper Understanding klinkt als een perfectionering van het geluid dat Granduciel met The War On Drugs vond op Lost In The Dream. Deels doordat hij z’n bandmaats veel meer laat schitteren zodat hij met z’n schaafwerk alles nog beter in elkaar kan laten vloeien. Concreet voorbeeld: luister hoe in de tweede helft van “Strangest Things” alle instrumenten de greep op uw keel steeds vaster klemmen als de vingers van een hand. Deels wellicht ook doordat hij van z’n nieuwe platenmaatschappij een strakke deadline had gekregen. Hij moest het op tijd loslaten, waar hij met Lost In The Dream meer dan een jaar te laat het kantoor van Secretly Canadian was binnengestapt.
Dat moet een verschrikkelijke beproeving geweest zijn voor Granduciel. Want zelfs nu de liefde hem is overkomen, en wel in de aangename vermomming van “Breaking Bad”-actrice Krysten Ritter, stelt hij zich daar alleen maar vragen bij, zoals in “In Chains”: “Is this love? Are you sure? Is it something you can control?” Liefde is een hel voor perfectionisten als hij. Voor hem is een plaat maken een metafoor voor de liefde en het leven. De angstaanvallen die leidden tot Lost In The Dream mogen dan weg zijn, de liefde laat hem zichzelf, en alles rond hem, meer dan ooit in vraag stellen. “Is an old memory just another way of saying goodbye?” klinkt het in de Springsteen-euforie van “Holding On”, of ook “Is this life and we’re just living it?” in “In Chains”.
Dat het allemaal retorische vragen zijn, weet hij zelf al te goed. De antwoorden zoekt hij dan maar in z’n muziek. Zijn songs omschrijft hij dan ook als “met een wagen de mist in rijden”: soms trekt die op, soms wordt ze dikker. Het verklaart meer dan ooit dat zeven van de tien songs boven de zes minuten aftikken, en dat de mood in de nummers zelf al eens kan veranderen. Bij The War On Drugs is er vaak slechts een voet of een noot afstand tussen melancholie en euforie.
Zo klinkt openingsnummer “Up All Night” als een verwelkoming van z’n nieuwe liefde: “I’m stepping out into the light” zet een drummachine in gang die op een bedje van euforische synths en reverb de wereld omarmt. Maar in de laatste minuut wint de bedachtzaamheid weer, halen de piekeringen het van de vreugde. Terug naar af. En zo gaat het een hele plaat door, elke song als de dagelijkse gedachtegang en de dagelijkse hinkstapsprongen van gevoelens van hem, u en ik. En eigenlijk is dat het geval voor heel A Deeper Understanding: met deze plaat wil Granduciel zichzelf beter begrijpen. Dat hetzelfde met u, de luisteraar, gebeurt tijdens die ontzettend meeslepende 66 minuten, is louterende collateral damage.
A Deeper Understanding is dus inderdaad een rit door de mistbank van dagelijkse en alledaagse gevoelens. Na de eerste voet in het water van de euforie in dat openingsnummer “Up All Night”, laat “Pain” die al snel terugtrekken: pijn is immers even onontkoombaar als slaap (“knowin’ that tomorrow you’ll be back again”). Op “Holding On”, mét belletjes die zo uit “Born To Run” geplukt lijken, probeert Granduciel zich weer moed in te praten om z’n sores achter zich te laten, of ze alvast een beter verstopt plaatsje te geven. Vergeefse moeite, blijkt dan weer in “Strangest Thing” vlak erna. Het leven is een kind uit het huwelijk tussen liefde en pijn. En zo gaat dat de hele plaat door: de schijnbare catharsis van “Nothing To Find” wordt gevolgd door de introverte mijmeringen van “Thinking Of A Place”. Eigenlijk wint de rusteloosheid het altijd. Geen wonder dat Granduciel zich excuseert bij z’n naasten en A Deeper Understanding bijna als een bijsluiter bij zichzelf heeft gemaakt voor wie hem in zijn/haar leven toelaat.
De manier waarop hij dat muzikaal vertaalt, komt nog harder binnen dan op Lost In The Dream. Het klinkt allemaal meer gefocust, het klikt allemaal nog beter in mekaar: klankentapijten die met zoveel zorg en precisie in elkaar zijn geweven, zijn druppels in de oceaan van hedendaagse muziekreleases. Zo warrig z’n gedachten en gevoelens zijn, zo gefocust gaat hij op het geluid af dat hij wil bereiken. De timing van élk instrument is foutloos, de klank van de ene riff is op het juiste moment wat nijdiger dan de andere. En wanneer zoals in “In Chains” alle instrumenten in die bevrijdende openbarsting de hand reiken, zijn het koplampen in de mist. Zelden of nooit klinkt perfectie zo ongedwongen.
Net als op de voorganger plukt Granduciel lustig uit de jaren tachtig. Springsteen en Petty blijven nadrukkelijke referenties, maar tijdens de nachtelijke uren heeft ongetwijfeld ook The Blue Nile meermaals weerklonken in de studio. De grootste krachttoer zit ‘m erin dat The War On Drugs hiermee de belegen nonkelrock overstijgt. Het is geen toeval dat de generatie die ook The XX breed omarmt platging voor een elf minuten durende single. Niet alleen gieten elektronische texturen een filtertje over de songs, de zelftwijfel waarmee ook The XX zichzelf blootgeeft, laat zich niet vatten in een hashtag voor de twintigers van vandaag. De authentieke onthaasting van beide bands is voor hen niks minder dan een verademing.
Hoe A Deeper Understanding zich verhoudt tegenover Lost In The Dream? Dat doet er niet toe, in die schemerzone tussen pijn en schoonheid waar The War On Drugs z’n platen maakt. Laat daar deze band de komende jaren maar eens een festival headlinen bij zonsondergang, in plaats van de Muppetrock van Foo Fighters of de Ketnetpop van Bastille. Op en voor het podium zal tijdloosheid pijnlijk tastbaar worden.
The War On Drugs speelt op 4 november in Vorst en op 29 november in de Lotto Arena. Beide concerten zijn hopeloos uitverkocht.
